9 сынып.
Шоқжұлдыздар дегеніміз- аспанның нақты шекарасы анықталған белгілі бір бөлігі
Шоқжұлдыздар 31 -і аспанны ң солтүс-тігінде 9-і Аспан эквато- рында 48 -і аспанның оңтүс-тігінде
Көрінерлік жұлдыздық шама – m әрпімен белгіленеді, латын тілінен аударғанда – шама деген білдіреді
Жарықты өлшегіш құрал – фотометр деп аталынады.
Мысалы: Сүмбіле (Сириус) – көрінерлік жұлдыздық шамасы (ж.ш) m= - 1,58 ; Күннің ж.ш-сы m= - 26,6 ; Толған Айдың ж.ш-сы m= - 12,7.
Жұлдыздардың шын мәніндегі жарықтылығын анықтау үшін абсолютті ж.ш. түсінігі қолданылады. М - абсолютті ж.ш. Парсекпен олшенеді. 10 парсек = 32,6 жарық жылы қашықтықта орналасқандағы көрінерлік ж.ш.
ЖАРЫҚ ЖЫЛЫ ДЕГЕНІМІЗ НЕ? 1 жыл ішінде жарық 300 00 0 км/с жылдамдықпен жүріп өтетін жылды айтады. Яғни, жарық жылын ұзындықты өлшеу бірлігімен есептегенде жарық жылы шамамен 9400 млрд.км тең. 1-Мысал: адам Күннен келген жарықты сол сәтте емес, 8 минуттай бұрын болған деп түсіне керек, себебі Күннен жарық жерге сондай уақытта жетеді. 2-мысал: Күннен кейін Жерге жақын орналасқан Проксима Центрава деп аталады. Ол жерден шамамен 4 жарық жылы қашықтықта, яғни біз оны 4жыл бұрын болғанын қазір көреміз.
Аспан сферасы– радиусы анықталмаған жорамал сфера. Аспан сферасының негізгі элеметтері: Z,, N, S, E,W;
Жұлдыз атауы Қысқаша белгіленуі Көтерілуі, α Еңістігі, δ Көрінердік жұлдыздың шамасы, m Абсолют жұлдыздық шама Сирнус а СМа 6 сағ 45 мин –1в"43' –1.58 +1,41 Артур а Воо 14 сағ 16 мин +19'11' –0,05 –0,2 Вега а Ьуг 18 сағ 37 мин +38' 47' 0,03 +0,5 Капелла а Аиг 5 сағ 17 мин +46° 00' 0,08 –0,6 Ригедь Р Огі 5 сағ 15 мин –8– 12' 0,12 –7,0 Процион а СШ 7 сағ ЗӨ мин +5' 14' 0,37 +2.65 Бетельгейзе а Огі 5 сағ 52 мин +Г 24' 0,42 –6,0 Алътаир а Акі 19сағ 51 мин +8" 52' 0,77 +2,3 Алъдебаран а Таи 4 сағ 36 мин +16°31' 0,85 –0.7 Альголь Р Рег 3 сағ 08 мин +40' 57' 1,12 –0,3 Регул а Ьео 10 сағ 08 мин +11°58' 1,35 –0.6 Кастор а Сет 7 сағ 35 мин –26' 19' 1,58 +0.85 Темірқазық (Полюс жүлдызы) а ХІШ 1 сағ 49 мин +89°02' 2,02 –4.6
Жұлдызды аспан картасы
