2025 ж Үштерек орта мектебінің 9 сынып оқушысы Сүкір Аяулым BOOK Slam ӨЗІМІЗ ҮШІН ОҚИЫҚ!
Міржақып Дулатұлы (1 885 - 1935 ) Қазақтың аса көрнекті ағартушысы, қоғам қайраткері, ақын, жазушы, жалынды көсемсөз шебері
МІРЖА Қ ЫП ДУЛАТҰЛЫ (1885-1935) Алаш қозғалысының қайраткері, көрнекті қазақ ақыны, жазушы, педагог, қоғам қайраткері. М.Дулатұлының өмірі мен шығармашылығы « Алаш » партиясымен « Алашорда » укіметімен тығыз байланысты. Ол « Алаш » партиясы мен « Алашорда » укіметінің бағдарламалық құжаттарын дайындауға қатысты. Ахмет Байтурсыновпен бірге құқықтық мемлекет қағидаларын жасады. Ол халық тарихында бірінші рет ашыққандарға көмек беру қорын ұйымдастырды. М.Дулатұлының Алаш қайраткерлерінің арасындағы орны ерекше. Елі ушін туылып, ел ушін шаћит кешетін тұлга болады. Ол сол елдін ертеңінің нұрлы болуы ушін жанталасады.
Міржақып Дулатұлы — эдебиеттің әр түрлі жанрына қалам тартқан қаламгер. Алғашқы кітабы "Оян,қазақ!» болса, бір жылдан кейін "Бақытсыз Жамал" романы жарыққа шықты. 1913 жылы Орынборда "Азамат", 1915 жылы "Терме" атты өлеңдер жинағы басылды. Ақын өлеңдерінің басты такырыбы— ел тағдыры.
Міржақып Дулатұлының кітаптары
Міржақып Дулатұлы ОЯН, ҚАЗАҚ!
1909 жылы Қазан қаласында Міржақыптың тұңғыш өлеңдер жинағы "Оян, қазақ!" деген атпен басылып шықты. Бұл кітап жұртшылық арасында ауыздан-ауызға, қолдан-қолға тез тарап кетеді. Кітаптың негізгі мазмұньн халықты оятуға, әділетсіздікпен куресуге шақырған өлеңдер құрады. Жазушы сол үшін қуғынға ұшырап, тергеу органдарының бақылауына алынды, ал "Оян, қазақ!" кәмпескеленді. Екі жылдан кейін осы жинақ қайтадан басылып шықты.
Міржақып « Оян, қазағы» арқылы қазақтың патшалық Ресейдің билігіне мойынсұнып, көнбіс әрекет етіп отырғандығын бетіне басты. Отаршылдарға күреске шығудың ең басты жолы - білім жолы екендігін айта келе, қазақ жастарының тек жатпай, оқып, бас көтеруге, өз елін, жерін, қорғауға шақырды. « Оян, қазақтың» басты мақсатын Міржақып былай деп көрсеткен екен : «...мұсылманша ғылымдар оқып, дінімізді танып, надандардың көзін қойып, көңілін ашып, пайдамызды табалық. Екінші - дүниемізде қажетті хақыларымызды алып, жерімізді, малымызды сақтау үшін басқалардан қорлық көрмес үшін, орысша оқып өнерлі болалық. Әркім өз қолында барынша жомарт болғаны секілді, мен де өз қолымда барынша бишара халқымызға пайда келтірмек тілегіммен осы шығарманы жаздым ».
М. Дулатов Қазақтың ұлттық санасына, қасиетіне керісінше әсер ететінін жаман қасиеттерден арылуды, ең бастысы елдің елдігін, тәуелсіздігін өзге ұлттың қолына ұстатпауды өтінді. « Оян, қазағы» арқылы халық арасында кең етек алып бара жатқан алауыздық, мансапқорлық, партияшылдық, зорлық-зомбылықты сынға алып, қара басын ойлаған пасық байлар мен атқамінерлерге қарсы күреске шығуды үндеді.
« Оян, қазақ!» шығысымен патша үкіметі тарапынан құпия түрде жіті тексерістен өткізілді. Міржақыптың «Оян,қазақ!» үшін істі болуы қазақ халқына «Айқап» журналы мен « Вакыт » газеті арқылы хабардар етілді. Патша үкіметі халық арасына бұл кітапты кең түрде таралуына себепші болған қазақ пен татар азаматтары М. Сералин, М. Бекметев, А. Атажанов сияқты азаматтардың үстінен іс қозғалып, жауапқа тартылды және кітаптың бұқара үшін «зияндығын» дәлелдеп, қолданыстан алдырды.
Патша заманы тұсында да, кеңестік жүйе кезінде де Міржақып қылмыстық жауапқа тартылды. Ең алғаш « Оян, қазағы» үшін Міржақып Семейде 1911жылы 6 маусымда қамауға алынып, 23 желтоқсанда болған Семей өлкелік сотының шешімімен Қылмыстық Істердің 120-бабымен бір жылға бас бостандығынан айырылды Кітапқа сіни пікір берген арнай комиссия мүшелері де тек қазақтарға емес, жалпы мұсылман халықтарына зияндығын делелдеуге тырысты. Олар «М. Дулатов алғы сөзінде қазақтардың жері кетіп, тіл күрмеліп, діні қысымға ұшырап отырғандығын баса айтып, дүйім халықты оянуға шақырған, орыс үкіметіне қарсы жазылған » деген тұжырым жасады
Көзіңді аш, оян қазақ, көтер басты, Өткізбей қараңғыда бекер жасты. Жер кетті, дін нашарлап, хал арам боп, Қарағым, енді жату жарамас-ты. Найзаменен түртсе де, Жатырмын,қазақ,оянбай. Мұнша қалың ұйқыны Бердің бізге,ой,Алла-ай ! Бар ма екен біздей ғафыл жұрт, Атырафқа көз салсақ. Көзі іскенше ұйқыға Келе жатқан тоя алмай ? Етемін үміт жастардан, Жаңа гүл шашқан бақшадай. Мұрадын оңай кім табар, Жар салып жұртқа қақсамай ? Халыққа,жастар,басшы бол! Қараңғыда жетектеп. Терең судан өтер ме, Мың қойды серке бастамай ? Қазаққа рух берген « Оян, қазақ!»
Міржақып Дулатұлы туралы түсірілген тарихи, көркем фильм. Фильм « Qazaqstan » Ұлттық телеарнасының тапсырысымен түсірілген 6 бөлімнен тұратын сериалдың ықшамдалған нұсқасы ретінде дайындалды. Фильм 2023 жылдың қыркүйегінде қазақстандық прокатқа шықты.
Міржақып Дулатұлы туралы қызықты деректер Міржақып Дулатұлы - Алашорда үкіметінің бағдарламасын жасағандардың бірі ; Міржақып Дулатұлы өткір тақырыптарға өте жылдам жазған. Елдің сұранысын жақсы білетін журналист болды. "Қазақ" газетінің сондай сапада, сондай мазмұнда, сондай биіктен көрінгені де содан ; Міржақып Дулатұлы - I Дүниежүзілік соғыста қырғынға ұшырап, босқынға айналған елге көмектесу мақсатында қазақ тарихындағы ең алғашқы " Жанар " жәрдем қорын ұйымдастырғандардың бірі ; Міржақып Дулатұлы 1921-1922 жылғы ашаршылық кезінде Алаш зиялылары аштыққа ұшырағандарға жылу жинап беруді қолға алғанда осы іске Жүсіпбек Аймауытовпен бірге бірнеше айда 15 мың бас ірі қара жинап, ашыққан елге үлестірген ;
Міржақып 2 жыл бойы Бутыр түрмесінде отырған, кейін айрықша міндеті бар Соловецкий лагеріне айдалды. Сол уақытта Міржақыптың аты «Әдебиет энциклопедиясында », «Кеңестің кіші энциклопедиясында » болған. Соның нәтижесінде оны ғалым әрі дін қызметшісі Флоренский танып оны ауруханада фельдшердің қызметін атқаруға атсалысқан. Міржақып Дулатұлы соңғы рет қамауға түскенде Мұстафа Шоқай Сосновец лагеріне Франциядан барған сауда кемесі арқылы оны алып кетпекші болған. Бірақ Міржақып жанұясының тағдырына алаңдап, қашудан бас тартты. Міржақып Дулатұлы жазған "Бақытсыз Жамал " шығармасы қазақ әдебиетінде көркем прозалық үлгіде жазылған тұңғыш роман болып саналады. Міржақып Дулатұлы туралы қызықты деректтер
Бір халық өзінің тарихын білмесе, бір ел өзінің тарихын жоғалтса, оның артынша өзі де жоғалуға ыңғайлы болып тұрады. Міржақып Дулатұлы
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!
