№5 т ақырып Қансырау және қан жоғалту Да йындаған:Серік Диана Взвод:42003 Тексерген:Ж.Т.Исабаев
Қан кету-бұл қан тамырларының зақымдануынан болатын жауынгерлік жарақаттардың ең көп таралған түрі.Қан жоғалтудың клиникалық көрінісі көп жағдайда айналымдағы қан көлемінің 20% немесе одан да көп бөлігін жоғалтқанда пайда болады, бұл өткір қан жоғалту деп аталады. Жедел қан жоғалту мөлшері АҚК-нің 30% -дан асса, ол жедел массивті қан жоғалту деп белгіленеді.
Ауырлық дәрежесі бойынша жедел қан жоғалтудың төрт дәрежесі бар, олардың әрқайсысы клиникалық белгілердің белгілі бір жиынтығымен сипатталады. Жеңіл қан жоғалту кезінде АҚК тапшылығы 10-20% құрайды (шамамен 500-1000 мл). Тері және шырышты қабаттар қызғылт немесе бозғылт. Гемодинамиканың негізгі көрсеткіштері тұрақты: пульс 100 соққы/мин дейін көтерілуі мүмкін, ал қан қысымы қалыпты немесе 90-100 мм сын.бағ. төмендейді. Орташа қан жоғалту кезінде АҚК тапшылығы 20-40% құрайды (шамамен 1000-2000 мл). ІІ дәрежелі шоктың клиникалық көрінісі дамиды (тері жабындыларының бозаруы, еріннің цианозы; алақандар мен аяқтар салқын; дене терісі суық термен жабылған; жаралы мазасыз). Пульс 100-120 соққы/мин, АҚҚ деңгейі – 85-75 мм сын.бағ. Бүйрек несепті аз ғана шығарады, олигурия дамиды.
Ауыр қан жоғалту кезінде АҚК тапшылығы 40-60% (2000-3000 мл) құрайды. Клиникалық түрде III дәрежелі шок қан қысымының 70 мм сын.бағ. дейін төмендеуімен дамиды.Жүрек соғу жиілігі минутына 140 соққыға дейін немесе одан да көп. Тері суық жабысқақ тердің тамшыларымен жабылған сұр-цианотикалық реңктері бар өткір бозаруға ие болады. Еріннің цианозы болады. Жауынгер сопор жағдайында болады. Бүйрек несеп шығаруды толығымен тоқтатады (олигурия анурияға айналады). Өте ауыр қан жоғалту 60% астам (3000 мл-ден астам) АҚК тапшылығымен бірге жүреді. Терминалды жағдайдың суреті клиникалық түрде анықталады: перифериялық артерияларда пульстің жоғалуы; жүрек соғу жиілігін тек каротид немесе феморальды артерияларда анықтауға болады (140-160 соққы / мин, аритмия); АҚ анықталмайды.Терісі күрт бозарған, ұстағанда суық, ылғалды.
Қан жоғалту мөлшерін анықтау жаралыларға шұғыл көмек көрсетуде маңызды рөл атқарады. Әскери дала жағдайында бұл үшін ең қарапайым және жылдам орындалатын әдістер қолданылады: 1. Жарақаттың локализациясы және зақымдалған тіндердің көлемі бойынша. 2. Гемодинамикалық көрсеткіштерді бағалау бойынша (шок индексі, систолалық қан қысымы деңгейі) 3. Қан концентрациясының көрсеткіштерін бағалау бойынша (гематокрит, гемоглобин)
Қан кетуде алақан ережесін қолдануға болады, оған сәйкес жараланған алақан зақымдалған тіндердің көлемін өлшеуге арналған бірлік ретінде қабылданады, бұл шамамен 500 мл қан жоғалтуға сәйкес келеді. Жараның бетін анықтау үшін ашық алақан, ал зақымдалған тіннің мөлшерін анықтау үшін түйілген жұдырық қолданылады. жарақат мөлшері қан жоғалту мөлшері кішкентай - алақан сызығы бойымен 10% орташа-2 алақаннан аспайды 30% үлкен- 5 алақаннан аспайды 40% өте үлкен- 5 алақаннан астам 50%
Индекс шока Систолическое АД в мм рт.ст. Объем кровопотери в % ОЦК в литрах при массе тела 60 кг 70 кг 80 кг 3,0 0 55 2,3 2,7 3,1 2,5 40 50 2,1 2,5 2,8 2,0 60 40 1,9 2,2 2,5 1,5 75 30 1,6 1,9 2,1 1,0 90 18 0,8 1,0 1,1
Г.А. Барашков бойынша қанның салыстырмалы тығыздығын анықтау әдісі өте қарапайым және әртүрлі тығыздықтағы мыс сульфатының ерітінділері бар шыны банкалар жиынтығын алдын-ала дайындауды талап етеді - 1,040-тан 1,060-қа дейін. Жаралылардың қанын тамшуырға сорып, көк түске ие мыс сульфатының ерітіндісі бар банкаларға кезекпен тамызады. Қанның бір тамшысы қалқып қалса, қанның меншікті салмағы аз болады, егер ол батып кетсе, онда ол ерітіндінің тығыздығынан үлкен болады. Егер тамшы орталықта ілініп тұрса, қанның меншікті салмағы ерітіндісі бар банкада жазылған санға тең болады. Относительная плотность крови Гемоглобин, г/л Величина гематокрита Кровопотеря, мл 1,057-1,054 65-62 0,44-0,40 До 500 1,053-1,050 61-50 0,38-0,32 От 500 до 1000 1,049-1,044 53-З8 0,30-0,23 От 1000 до 1500 1,044 и ниже Ниже 43 Ниже 0,23 Более 1500
Көрсеткіштер: 1.1 литрден астам жедел қан жоғалту. 2. Травматикалық шок. 3. Термиялық күйіктер. 4. Іріңді инфекция. 5. Сәулелік ауру. Консервіленген қан 21 күн ішінде құюға жарамды болып саналады.Қан құюды жүзеге асыратын дәрігер оның сапасын жеке өзі тексеруге міндетті. Қаптаманың тығыз болуын, оның дұрыс сертификатталғанын, жарамдылық мерзімінің жарамдылығын, гемолизін қадағалау қажет. Дәрігер донор мен реципиент қанының АВО тобын және Rh тиесілігін жеке анықтайды, трансфузияға дейінгі сынақтарды (жеке үйлесімділікке және биологиялық үлгіге сынақтар) жүргізеді. Үйлесімсіз қанды құюдың ең ауыр асқынуы гемотрансфузиялық шок болып табылады. Ол бел аймағындағы ауырсынудың пайда болуымен, беттің күрт бозаруымен және цианозымен көрінеді; тахикардия, артериялық гипотензия дамиды. Содан кейін құсу пайда болады; сана жоғалады; жедел бауыр және бүйрек жеткіліксіздігі дамиды. Шоктың алғашқы белгілерінің көрінісімен – гемотрансфузия тоқтайды. Кристаллоидтар құйылады (200 мл 4% натрий гидрокарбонат ерітіндісі), 75-100 мг преднизолон немесе 1250 мг-ға дейін гидрокортизон енгізеді.. Әдетте жараланған адам жасанды желдету режиміне ауыстырылады.
Барлық заманауи қан алмастырғыштар әдетте үш топқа бөлінеді: 1. Шокқа қарсы: а) волемиялық әрекет (полиглюкин, волекам, полиглузол, полифер, плазма, альбумин ерітіндісі); б) реологиялық әрекет (реополиглюкин, реоглуман, поликсидин, поливизолин, желатинол); 2. Детоксикация (гемодез, неогемодез, гемодез-Н, кристаллоидты ерітінділер, мафузол, лактозол, Гартман ерітіндісі, дизол, тризол, физиологиялық ерітінді, 5-10% глюкоза ерітіндісі); 3. Парентеральді қоректену үшін (полиамин, глюкоза, эритроцит массасы, эритроцит суспензиясы, еріген эритроциттер, гипериммунды тромбоциттер массасы, ақуыз).
Эвакуация кезінде 1 литр плазма алмастырғышы бар пластикалық контейнер бөтелке ұстағышқа ілінеді немесе жараланған адамның астына, ол сұйықтықты массасымен «сығып алуы» үшін қойылады (арнайы инфузиялық жүйе қажет). Білікті немесе мамандандырылған көмек көрсету сатысына келгенге дейін 1-2 литр плазманы алмастыратын ерітінділерді құю гемодинамиканы тұрақтандырады және ауыр жараланғандарды емдеудің соңғы нәтижелеріне жағымды әсер етеді. Сонымен қатар, ыстық климатта жоғалған сұйықтықтың көлемін толтыру қажеттілігі одан да артады.
Алғашқы медициналық көмек көрсету сатысында бірінші кезекте таңу бөлмесіне жіберіледі. Мұнда қан кету көзін анықтаумен, жгутты бақылаумен қатар кристаллоидтардың (0,8 л 0,9% натрий хлориді ерітіндісі) және коллоидтардың (0,4 л полиглюкин) ерітінділері көктамырға құйылады. Қан қысымын 90 мм сын бағ деңгейіне дейін көтергеннен кейін жаппай қан жоғалту кезінде контейнер (1 литр кристаллоид ерітіндісі) инфузиялық жүйеге қосылады және одан әрі эвакуациялау кезінде тамшылатып инфузия жалғасады, бұл жол бойында медициналық бақылауды қажет етеді. Ішкі қан кету болып жатқан жаралылардың өмірін сақтап қалудың бірден-бір тиімді жолы - оны мүмкіндігінше тезірек білікті немесе мамандандырылған көмек көрсету сатысына жеткізу. Үздіксіз ішкі қан кетуімен жараланғандарды эвакуациялау кезінде көктамырішілік инфузия міндетті болып табылады, әсіресе қан қысымының (70 мм сын. бағ. немесе одан аз) сыни төмендеуі жағдайында. Алғашқы көмек көрсету сатысында қан құю жүргізілмейді.
Сыртқы қан кетулер уақытша әдістермен тоқтатылып, жаралылар операцияға дайындық кезінде жансақтау бөліміне жіберіледі. Үздіксіз ішкі қан кетумен жараланғандар дереу операция бөлмесіне жіберіледі, онда операция жүргізіледі. Далалық медициналық мекемелерде хирургиялық көмек көрсету кезінде жаралыларды шоктан шығарып, сусыздануды жойғаннан кейін жаралыларды динамикалық бақылау кезінде анықталған шешілмеген гомеостаз бұзылыстарын (анемия, гипопротеинемия, қышқыл-негіздік күйдің және электролит құрамының бұзылуы) түзетуді жалғастырады.
1. Қан жоғалтудың орнын толтыру мақсатында қан құю қан кету уақытша және түпкілікті тоқтағаннан кейін ғана жүргізіледі. 2. Қан жоғалтуды толықтыру жүргізіледі: -плазмалық алмастырғыштар қан жоғалту 1,0 дейін; -қан (500-750) және 2-2,5 – плазма алмастырғыш 1,5-ке дейін қан жоғалту; - қан (1,0-1,5) және 2,5-3,0 - плазма алмастырғыш 2,0-ге дейін қан жоғалту; - 2,0 қаннан жоғары қан жоғалту толығымен қанмен («тамшы тамшы») + плазма алмастырғыштармен ауыстырылуы керек. 3. Анемияның қауіпсіз деңгейі 25-30% Ht; 60-66 бірлік Hb және қан қысымы 90-100 мм Hg кем емес. 4. Тікелей қан құюға жиі жүгінeі. 5. Реинфузияны жиірек қолдану
