Балалар хирургиясы және ортопедия Наурыз 2020 жыл
( қазақша айтқанда су шемені « аталық безбен ұрық бауының қабығына судың жиналуы ») – құрсақ қуысының астарының қынап тәрізді өсіндісінің қуысының бітелмей қалуына байланысты пайда болатын ауру. Қалыпты жағдайда нәресте өмірне келген соң бұл өскін бітеліп, аталық безді орап жатқан бөлігі оның қабығына айналады. Егер қынап тәрізді өскін ұзын бойына бітелмей қалса, онда сұйықтық құрсақ қуысынан ағып келіп аталық без қабығының ішіне жиналады. Оны аталық без бен ұрық бауы қабықтарының құрсақ қуысымен байланысатын су ісігі дейді.
Гидроцеленің пайда болуы, қынап тәрізді өскіннің қабырғаларының сіңіру қасиетінің төмендеуімен және аймағының лимфа тамырларының толық жетілмеуімен байланысты, сәби өсе келе ол азайып, мүлде жоғалып кетуі мүмкін. Ересектерде гидроцеленің пайда болуына жарақат пен қабыну да әсер етеді.
Гидроцеленің туа біткен және жүре пайда болған нұсқасын бөледі. Бірінші жағдайда ауру жаңа туған баланың алдыңғы құрсақ қабырғасының анатомиялық ерекшеліктеріне байланысты. Жүре пайда болған а т алық безі нәресте кезеңінен кейін кез келген жаста пайда болады. Патологиялық процестің кеңдігіне байланысты гидроцеле екі түрге жіктеледі : 1. Екі жақты гидроцеле, онда ұманың екі жартысы зақымданады. 2.Оң немесе сол аталық бездің бір жақты гидроцеле. Сондай-ақ ғалымдар асқынған және асқынбаған гидроцелені ажыратады. Бірінші жағдайда гидроцеле аясында қосымша патологиялар — жарықтар, инфекциялар, қабықтың жарылуы пайда болады. Асқынбаған жағдайда ауру сипатталған ерекшеліктерсіз өтеді.
Гидроцеле клиникалық көрінісі : Егер гидроцеле бір жұмыртқада болса, ұманың осы жақ бөлігі, ал екі жағында да болса, ұманың екі жағы да үлкейеді. Жұмыртқаның құрсақ қуысымен байланысатын су ісігі-шап өзегінің сыртқы шеңберінен бастап ұманың түбіне дейін созылатын сопақшалау жұмсақ серіппелі ісік. Пальпация жасағанда ауырмайды. Құрсақ қуысы мен жұмыртқа қабығының арасындағы құрсақ астары өскінінің қуысындағы қақпақша болатын болса, жұмыртқа қабығына жиналған сарысу тырсылдап кернеп кетеді де, бала мазасызданады. Ұрық бауының қабығында пайда болатын торсылдақтың сырты жұмыр, дөңгелек не сопақша болып, төменгі және жоғарғы шеттері анық білінеді.
Операциялық емдеуге арналған зертханалық зерттеулер : Қанның жалпы талдауы ; Қанның биохимиялық талдауы ( креатинин, несепнәр, глюкоза, билирубин); Зәрдің жалпы талдауы ; Коагулограмма ; Қан тобын және фактордың резусын анықтау ; Микрореакцияға қан ; АИТВ, В гепатитіне зерттеу. Аспаптық зерттеулер : УДЗ- ұмада еркін сұйықтық ; Диафаноскопия- оң.
Алғашқы 2-3 жылдың ішінде құрсақ қуысы астарының қынап тәрізді өсіндісінің өздігінен бітуі нәтижесінде гидроцеле мен фуникулоцеле өздігінен жоғалуы мүмкін. Сондықтан операцияны 3 жастан бастап жасаған дұрыс. Көп жағдайда Винкельман және Росс, Бергман әдістері қолданылады. Егер 2 жасқа дейін балаларда жұмыртқа қабығының кернелген су ісігі жедел пайда болып, мазасыздандырса, инемен сарысуды сорып алу керек. Содан кейін ұмасының сыртынан қап кигізіп көтеріңкіреп таңып қою керек (суспензорий). Бұл жұмыртқаға түсетін қысымды уақытша азайтып, операцияны бала өскенше шегеруге мүмкіндік береді. Егер балада жарақат әсерінен не Винкельман не Росс операцияларынан кейін ауру қайталанса, Бергман операциясы жасалады.
Варикоцеле дегеніміз – шәует бау тамырларының кеңеюі, ұмадағы ( аталық бездер ) ұлғайған тамырлардың жиналуы. Ол бір ұма және екі ұма айналасында да байқалуы мүмкін. Жыныстық жүйесінің кең тараған проблемасы барлық жас аралығындағы ер адамдарда кездеседі, бірақ көбінесе жасөспірімдерде байқалады. Варикоцеле ер балаларда белсіздігінің тікелей себепкері болуы мүмкін.
Варикоцеле ұрықтық түтіктің бойымен өтетін көктамырлардың ( веналардың ) қақпақшаларының зақымдануында пайда болады. Бұл кезде олардағы қан ағымы бұзылады. Қанның іркілуі көктамырлардың ісініп, кеңеюіне апарады ( бұл аяқтағы көктамырлардың варикоздық кеңеюіне ұқсас ). Варикоцеле біртіндеп, баяу дамиды. Ауру 15-25 жастағы ерлерде орын алады және ұманың сол жағында көбірек кездеседі. Егде жастағы адамда кенеттен пайда болған варикоцеле бүйректің ісігінің салдарынан көктамырға баратын қан ағымының тежелуінен болуы мүмкін.
Варикоцеле симптомдары Басым бөлігінде варикоцеле ешбір симптомсыз жүреді. Бірақ варикоцеленің өзіне тән белгілері бар: шапта немесе аталық безде, енектің біреуінде немесе екеуінде шоғырланған шаншу сезімі туындайды, сол жақ ұма ( аталық без) ұлғаяды немесе салбырайды (сырт көзге анық байқалады ), жыныстық акті, спортпен шұғылдану, физикалық жүктеме, жүру кезінде ауыру үдей түседі. 1. Ұманың көктамырының кеңеюі, иректелуі 2. Аталық бездің ауырсынусыз ісінуі, ұманың ісінуі немесе ұмада төмпешіктің пайда болуы 3. Симптомдары болмауы мүмкін
Дәрігердің қарауы кезінде диагнозды анықтау қиын емес. Әдетте пальпация, функционалды сынама, УДЗ ( жатқан және тұрған қалыпта ), флебография, доплер сканері сияқты дәстүрлі әдістерді қолданады. Ал бедеудлікті анықтау үшін эякулят зерттеуі жүргізіледі, спермограмма, қандағы жыныстық гормондар деңгейі анықталады.
Зақымдау жағына байланысты : Сол жақты, оң жақтылы,екі жақты. Этиологиясы бойынша : біріншіліе ( идиопатиялық ) туа біткен өзгерістер аясында дамитын аталық Венаның дәрменсіздігіне байланысты ( көктамыр қабырғаларында IV типті коллаген болмауы және ІІІ типті коллаген болмауы ); симптоматикалық ( екіншілік ) бүйрек көктамырында көктамыр гипертензиясы және бүйрек көктамырынан қанның кері тогымен байланысты. Венозды рефлюкске байланысты CoolsaetB.L.,1980) : с ренотестикулярлы ; илеотестикулярлы, аралас рефлюкс нұсқасымен байланысты Дәрежесіне байланысты : I дәреже – аталық без көктамырларының кеңеюі Вальсальва сынамасын баланың тік жағдайында жүргізу кезінде пальпатормен ғана анықталады ; II дәреже-кеңейтілген көктамыр анық көрінеді және баланың тік жағдайында, тіпті Вальсальваның сынамасынсыз, көктамырдың көлденең жағдайында да пальпацияланады ; III дәреже - кеңейтілген егілген көктамыр анық көрінеді және қуықта пальпацияланады, аталық без өлшемінің азаюы анықталады.
Бүйрек көктамырындағы гипертензиямен үйлесуі бойынша : бүйрек көктамырындағы гипертензиялық синдроммен варикоцеле ; бүйрек көктамырында гипертензия синдромы жоқ варикоцеле. Физиологиялық әдістермен анықталуы бойынша : клиникалық ; субклиникалық.
1. Қанның жалпы талдауы 2. Зәрдің жалпы талдауы 3. Қанның коагулограммасы 4. Қан тобын және фактордың резусын анықтау 5. Анестезиологтың тексеруі (14 жасқа дейінгі балаларға ) 6. ЭКГ 7. Зәр шығару жүйесінің УДЗ, аталық безі және көктамырларының УДЗ.
Джок белдігі немесе ыңғайлы іш киім жайсыздықты жеңілдетуге көмектеседі. Ұдайы ауырсыну болса немесе аурудың басқа да симптомдары пайда болса, науқасқа басқа емдеу қажет болуы мүмкін. Варикоцелені емдеудің консервативті және операциялық әдістері бар. Консервативті емдеу дегеніміз : физикалық белсенділікті шектеу, атқа мінуді шектеу, спорттың белсенді түрленімен айналысуды тоқтату, суспензорий тағу. Ең тиімдісі хирургиялық жолмен емдеу – Иваниссевич операциясы, яғни ішкі шап сақинасы деңгейінде немесе одан сәл жоғары енек тамырын байлап тастау, варикоцелені лазермен емдеу жүргізіледі. Аурудың бастапқы кезеңінде емдеу үшін Детралекс, Эксузан сияқты венопротекторлар қолданылады. Варикоцелені түзету бойынша хирургиялық операция « варикоцелэктомия » аталады. Бұл ем-шара үшін : - Науқасқа анестезия жасалады. -Уролог іштің төменгі бөлігінде шағын тілік жасап, ауытқулы көктамырларды байлап тастайды. Бұл қан ағымын сау көктамырларға бағыттауға мүмкіндік береді. - Науқас ауруханадан операция жасалған күні шығуына болады. - Ісінуді азайту үшін операциядан кейін алғашқы 24 сағат ішінде шаптың аумағына мұзы бар пакет қою қажет.
Варикоцеле – қауіпсіз ауру, ол көбінесе, емдеуді қажет ете бермейді. Операциядан кейін шәуеттің көлемі артуы мүмкін, бірақ, бұл ұрықтылыққа әсер етпейді. Егер операция жасөспірімдік жаста жасалмаған болса, көпшілік жағдайда аталық бездің қызметін қалпына келтіру немесе жақсарту мүмкін емес. Мүмкін асқынулары Варикоцеленің асқыну - бедеулікке апару мүмкіндігі. Емдеу барысында пайда болатын асқынуларға жататындар : - Аталық бездердің атрофиясы ( семуі ) - Тромбылардың ( қан ұйындыларының ) қалыптасуы - Инфекциялар - Ұманың және жақын орналасқан қантамырлардың жарақаттары
