Сешанба, 30 сентябр, 2025 2 Улу ғбек Долимовнинг “Миллий уйғониш педагогикаси” монографиясида қуйидаги 15 нафар жадид педагоглари ҳақида муҳим маълумотлар берилган: Исҳоқхон тўра Ибрат Саидаҳмад Сиддиқий-Ажзий Саидрасул Саидазизов Саидаҳмад Васлий Самарқандий Маҳмудхўжа Беҳбудий Абдуқодир Шакурий Мунавварқори Абдурашидхон ўғли Абдулла Авлоний Садриддин Айний Муҳаммадшариф Сўфизода Ҳожи Муин Абдурауф Фитрат Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий Элбек Шокиржон Раҳимий
Сешанба, 30 сентябр, 2025 3 Саидаҳмад Васлийнинг «Ал- ислоҳ » журналида 1915 йили мадрасалар таълими, ўқитиш усуллари ҳақида мунозара бўлади. Уни Васлий бошлаб беради ва 10 та савол билан мурожаат этади : Муддати таҳсил неча сана бўлмоғи керак ? Ҳар санада неча ой таҳсил ойи бўлур ? Ҳар ҳафтада неча кун дарс ўқулур ? Бир сана ўқитилмиш китобнинг неча дарсға тақсим топиши лозим ? Ҳар таҳсил кунлари неча дарс ўқилса, нофеъ бўлур ? Ҳар дарснинг миқдори неча саҳифа бўлмак вожиб ? Шогирдларнинг тушунмаклари лозимми ёки дарсхоначи кириб чиқса бўлурми ? Мударрисларға жаҳд ила шогирдларни маълумотлик қилмакларивожибми ёки кун ўткариб, шогирдларни ишларға мардикорлик қилсалар жоизми ? Ижозаб олиб хатмкарда бўлмак учун расмий дарсларни билмак учун улуми фунунға олим бўлмак лозимми ёки бар вақти жамоаға шерик ул-дарс бўлуб, келиб-кетиб, 3-4 сўм бериб, мулла Жалол бўлса кифоями ? Ҳар ким ўз бошича умр кечируб, вақфларни еб юрса бўлурми ёки улуғ уламолар ва ҳукумат тарафидин назорат ва таҳқиқ фарзми ?
Сешанба, 30 сентябр, 2025 4
Сешанба, 30 сентябр, 2025 5 ИСЛОҲИ ТАДРИС ҲАҚИНДА Эй фазилат аҳли, айлангиз баён ислоҳи дарс, То баёнингиз илан ўлғай аён ислоҳи дарс, Сарви илму фазл учундур бўстон ислоҳи дарс, Жисми дину шаръға албатта жон ислоҳи дарс, Юлдузи ислом учундур осмон ислоҳи дарс, Ҳуру ғилмони тараққийға жинон илоҳи дарс, Дарс ҳосил айлағай кўнгуллар ичра тоза руҳ, Дарс файзидин қилур хотирға маънилар сунуҳ, Дарс ислоҳ ўлмаса, ўлмас биза файзу футуҳ, Бу замонда олим ўлмоқ-чун керакдур умри Нуҳ, Эмди бу овон керакдур, дўстон, ислоҳи дарс, Сарф қилсак фикримизни шойгон ислоҳи дарс. Маънийи таълим билдурмак эрур осон, бали, Билмайур кўп дарсхон ақсом ила мезон, бали, Сарфдин бир нарса сўрсанг, чу қолур ҳайрон, бали, Мубтадо сиррини билмас “Шарҳи Мулло”хон, бали, Айламак лозим эмасму бу замон ислоҳи дарс, Боиси жалби камоли толибон ислоҳи дарс.
Сешанба, 30 сентябр, 2025 6 Неча толибларни кўрдум, ўзлари асҳоби илм, Бўлмамишлар саъйу кўшиш айлабон арбоби илм, Минг ташаккурлар қилурдим, ҳар на бу туллоби илм, Неча йил умр ўткаруб, билса фаслу боби илм, Бу каби толибларадур иззу шон ислоҳи дарс, Осмони илм учундур нарвон ислоҳи дарс. Бошиға бир яхши салла, қўлиға яхши китоб, У китоб лафзин ўқумакға эрур кўнгли кабоб, Ишлари дарсхоналардау ийоб ила зиҳоб, Билмаку билдурмак ҳаргиз ўртаға йўқдур ҳисоб, Қилмади бир кимса асло имтиҳон ислоҳи дарс, Ўртамиздан қочди-кетти ройгон ислоҳи дарс. Даҳр аро лозим дагилми бизлара фикри савоб, Ё қиёматда керакмазми неча ажру савоб, Айласак ислоҳи тадрис, эй гуруҳи мустатоб, Бўлмас эрди ҳолати авлодимиз буйла хароб, Жаҳлни нобуд этмакға синон ислоҳи дарс, Илмнинг тарбиятиға посбон ислоҳи дарс.
Сешанба, 30 сентябр, 2025 7 Ори-ори бор эрур юздан бири аҳли камол, Айлаюр хизмат шариатни йўлида қадри ҳол, Шу таҳамтанлар бақои шаръ учун айлар хаёл, Бу шарафлик фикр илан ислома ёндашмаз завол, Алғараз ислом учундур киштбон ислоҳи дарс, Икки дунё нафғадур баҳру кон ислоҳи дарс.
Сешанба, 30 сентябр, 2025 8 FIKR TARBIYASI AXLOQ TARBIYASI T ARBIYANING TURLARI BADAN TARBIYASI
BADAN TARBIYASI Sog‘ badanga ega bo‘lmagan insonlar amallarinda, ishlarinda, ibodatlarinda kamchilik qilurlar. Badan tarbiyasi ning fikr tarbiyasi ga ham yordami bordur. Jism ila ruh ikkisi bir choponning o‘ng ila tersi kabidur. Agar jism tozalik ila ziynatlanmasa, yomon xulqlardan saqlanmasa, choponning ustini qo‘yub, astarini yuvub ovora bo‘lmoq kabidurki, har vaqt ustidagi kiri ichiga uradur. Fikr tarbiyasi uchun mahkam va sog‘lom bir vujud kerakdur.
FIKR TARBIYASI Fikr tarbiyasi eng keraklik, ko‘p zamonlardan beri taqdir qilinub kelgan, muallimlarning diqqatlariga suyalgan, vijdonlariga yuklangan muqaddas bir vazifadur. Fikr insonning sharofatlik, g‘ayratlik bo‘lishiga sabab bo‘ladur. Bu tarbiya muallimlarning yordamiga so‘ng darajada muhtoj durki, fikrning quvvati, ziynati, kengligi muallimning tarbiyasiga bog‘lidur. Dars ila tarbiya arosida bir oz farq bor bo‘lsa ham, ikkisi bir-biridin ayulmaydurgan, birining vujudi biriga boylangan jon ila tan kabidur.
Fikr agar yaxshi tarbiyat topsa, Xanjar, olmosdan bo‘lur o‘tkur. Fikring iyinasi olursa zang, Ruhi ravshanzamir o‘lur benur.
AXLOQ TARBIYASI Insonlarga eng muhim, ziyoda sharaf, baland daraja berguvchi axloq tarbiyasi dur. Dars oluvchi – biluvchi, tarbiya oluvchi – amal qiluvchi, demakdir. Shuning uchun tarbiya qiluvchu muallimlarning o‘zlari ilmlariga omil bo‘lub, shogirdlarga ham bergan darslarini amal ila choqishturub o‘rgatmaklari lozimdur. Rasuli akram, nabiyyi muhtaram s.a.v. afandimiz: “Eng yomon kishilar ilmiga amal qilmaydurgan kishilar”, demishlar. Agar tarbiya qiluvchi muallim o‘zi olim bo‘lub, amalsiz bo‘lsa, buning ham shogirdlar axloqiga zo‘r ta’siri bo‘ladur.
ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ ! Сешанба, 30 сентябр, 2025 13
