Биология пәні | 7-сынып
Қан ағзада үш негізгі қызмет атқарады: 1. Тасымалдау қызметі – оттекті өкпеден ұлпаға, көмірқышқыл газын кері бағытта тасымалдайды. 2. Қорғаныш қызметі – ағзаны микробтар мен зиянды заттардан қорғайды. 3. Гуморальдық қызметі – ішкі секреция бездерінің бөлетін заттарын тасымалдайды.
Қан – плазма (55%) мен қан жасушаларынан (45%) тұрады. Плазма: - Су – 90% - Нәруыздар – 7–8% (альбуминдер, глобулиндер, фибриноген) - Глюкоза, тұздар және басқа еріген заттар – 1–2% Қан жасушалары: - Эритроциттер - Лейкоциттер - Тромбоциттер
• Қанның ең көп жасушалары. • Түсі қызыл, себебі құрамында гемоглобин бар. • Негізгі қызметі – оттекті тасымалдау. • 1 мм³ қанда шамамен 5 миллион эритроцит болады. • Тіршілік ету ұзақтығы – 120 күн.
• Қанның ақ жасушалары. • Негізгі қызметі – ағзаны микробтар мен вирустардан қорғау. • Өздігінен қозғала алады (амеба сияқты). • 1 мм³ қанда шамамен 6–8 мың лейкоцит болады. • Артық микробтарды жойған соң, өздері де жойылады.
• Қанның ұю процесіне қатысатын ұсақ жасушалар. • Ядросы жоқ, дөңгелек пішінді. • 1 мм³ қанда шамамен 180–400 мың тромбоцит бар. • Қан тамыры зақымдалғанда жара орнында ұйынды түзіп, қанды тоқтатады.
Жасуша түрі Қызметі Саны (1 мм³ қанда) Ерекшелігі Эритроцит Оттек пен көмірқышқыл газын тасымалдау ≈5 млн Гемоглобин бар, ядросы жоқ Лейкоцит Ағзаны микробтардан қорғау 6–8 мың Өздігінен қозғалады Тромбоцит Қанның ұюына қатысады 180–400 мың Ұсақ, ядросыз пластинкалар
Қан – ағзаның ішкі ортасын тұрақтандырып, барлық мүшелердің жұмысын қамтамасыз етеді. Сұрақтар: 1. Қанның негізгі үш қызметі қандай? 2. Қандай жасуша оттекті тасымалдайды? 3. Лейкоцит пен тромбоциттің айырмашылығы неде?
