(1878-1956) Никита Алампиев ВМ-913
Спандияр Көбеев (1878 - 1956) - қазақ жазушысы, қоғам қайраткері, Қазақстанның еңбек сіңірген мұғалімі. 1878 жылы бұрынғы Торғай облысы, Обаған болысына қарасты нөм i р үш i нш i ауылда - қаз i рг i Ақсуат ауылында дүниеге келген. Анасы Айтбоз өте қайратты, ақылды, ауылының ортақ анасы сияқты қад i рл i адам болған көр i нед i. Әкес i Көбей хат таныған, шыншыл, тек қолөнер i мен күн көрген. Әке-шешес i н i ң үлг i тәрбиес i болашақ педогог - жазушының м i нез құлқының қалыптасуына көп әсер еткен. Мектеп жасына жет i п қалған бала б i рде әкес i мен б i рге бұл кездег i дәулетт i к i с i Соқытбайдың ауылына барғанда, Ыбырай Алтынсаринд i көред i. Көп кеш i кпей сол ауылда ұлы ағартушы Ы. Алтынсарин б i р i нш i рет ек i жылдық мектеп ашады. 1887 жылдың желтоқсанында Алтынсаринн i ң т i келей көмег i мен Спандияр сол мектепке алынады. Содан кей i нг i жылдары Қарағайлыкөл деген жердег i төртжылдық болыстық мектепте б i л i м алады да, Қостанай қаласындағы Алтынсарин ашқан орыс-қазақ мектеб i нде оқуын жалғастырады.
Енд i ол осықаладағы жаңадан ашылған ек i жылдық педагогикалы курсқа түс i п,оны 1901 жылы бастауыш мектеп мұғал i м i деген мамандық бойынша б i т i р i п шығады. Спандияр Көбеев Петропавлск i де оқытушылық қызмет i н атқарып жүргенде, сол кездег i ұлы орыс халқының атақты жазушысы И. Крыловтың б i рнеше мысалдарын қазақшаға аударып, баспаға ұсынады. Ол аудармалары « Үлг i л i тәрж i ме » деген атпен 1940 жылы және « Үлг i л i бала» 1912 жылы к i таптары басылып шығады. Осы к i таптарына енген өлеңдер i мен әңг i мелер i жасөсп i р i мдерд i еңбек пен б i рл i кке, тату- тәтт i ынтымаққа шақырған. С. Көбеевт i ң қазақ топырағында тұңғыш романдарының б i р i болған « Қалың мал» 1913 жылдың қазан айында басылып шығады. Бұл роман шығармашылық өм i р i нде ерекше орын алады. Мұнда қазақ ауылының әлеуметт i к сурет i, қазақ әйел i н i ң тағдыры, оның теңс i зд i г i және жастар өм i р i, ойын -той салттары туралы бейнеленген. Атайдың соңғы жылдары жазған « Орындалған арман » атты мемуарлық еңбег i 1954 жылы өңдел i п, ек i нш i рет к i тап болып баспадан шығады. К i таптың нег i зг i мазмұны педагог- жазушының өткен өм i р жолы, қоғамдық қызмет i, ортасы мен дәу i р i жайлы шығарма. Әс i ресе, Ы. Алтынсаринн i ң халықтық қызмет i н көрсетуге көп көң i л бөлген. Ұлы ағартушының i збасары С. Көбеевт i ң кез i нде жоғары бағаланып, ек i дүрк i н Ленин орден i мен марапатталып, « Қазақстан Республикасының еңбек с i ң i рген мұғал i м i» деген құрметт i атақ алған және Республика Жоғарғы Кеңес i не депутат болып сайланды.
Спандияр Көбеев Петропавлск i де оқытушылық қызмет i н атқарып жүргенде, сол кездег i ұлы орыс халқының атақты жазушысы И. Крыловтың б i рнеше мысалдарын қазақшаға аударып, баспаға ұсынады. Ол аудармалары « Үлг i л i тәрж i ме » деген атпен 1940 жылы және « Үлг i л i бала» 1912 жылы к i таптары басылып шығады. Осы к i таптарына енген өлеңдер i мен әңг i мелер i жасөсп i р i мдерд i еңбек пен б i рл i кке, тату- тәтт i ынтымаққа шақырған. С. Көбеевт i ң қазақ топырағында тұңғыш романдарының б i р i болған « Қалың мал» 1913 жылдың қазан айында басылып шығады. Бұл роман шығармашылық өм i р i нде ерекше орын алады. Мұнда қазақ ауылының әлеуметт i к сурет i, қазақ әйел i н i ң тағдыры, оның теңс i зд i г i және жастар өм i р i, ойын -той салттары туралы бейнеленген. Атайдың соңғы жылдары жазған « Орындалған арман » атты мемуарлық еңбег i 1954 жылы өңдел i п, ек i нш i рет к i тап болып баспадан шығады. К i таптың нег i зг i мазмұны педагог- жазушының өткен өм i р жолы, қоғамдық қызмет i, ортасы мен дәу i р i жайлы шығарма. Әс i ресе, Ы. Алтынсаринн i ң халықтық қызмет i н көрсетуге көп көң i л бөлген. Ұлы ағартушының i збасары С. Көбеевт i ң кез i нде жоғары бағаланып, ек i дүрк i н Ленин орден i мен марапатталып, « Қазақстан Республикасының еңбек с i ң i рген мұғал i м i» деген құрметт i атақ алған және Республика Жоғарғы Кеңес i не депутат болып сайланды.
Спандияр Көбеев Петропавлск i де оқытушылық қызмет i н атқарып жүргенде, сол кездег i ұлы орыс халқының атақты жазушысы И. Крыловтың б i рнеше мысалдарын қазақшаға аударып, баспаға ұсынады. Ол аудармалары « Үлг i л i тәрж i ме » деген атпен 1940 жылы және « Үлг i л i бала» 1912 жылы к i таптары басылып шығады. Осы к i таптарына енген өлеңдер i мен әңг i мелер i жасөсп i р i мдерд i еңбек пен б i рл i кке, тату- тәтт i ынтымаққа шақырған. С. Көбеевт i ң қазақ топырағында тұңғыш романдарының б i р i болған « Қалың мал» 1913 жылдың қазан айында басылып шығады. Бұл роман шығармашылық өм i р i нде ерекше орын алады. Мұнда қазақ ауылының әлеуметт i к сурет i, қазақ әйел i н i ң тағдыры, оның теңс i зд i г i және жастар өм i р i, ойын -той салттары туралы бейнеленген. Атайдың соңғы жылдары жазған « Орындалған арман » атты мемуарлық еңбег i 1954 жылы өңдел i п, ек i нш i рет к i тап болып баспадан шығады. К i таптың нег i зг i мазмұны педагог- жазушының өткен өм i р жолы, қоғамдық қызмет i, ортасы мен дәу i р i жайлы шығарма. Әс i ресе, Ы. Алтынсаринн i ң халықтық қызмет i н көрсетуге көп көң i л бөлген. Ұлы ағартушының i збасары С. Көбеевт i ң кез i нде жоғары бағаланып, ек i дүрк i н Ленин орден i мен марапатталып, « Қазақстан Республикасының еңбек с i ң i рген мұғал i м i» деген құрметт i атақ алған және Республика Жоғарғы Кеңес i не депутат болып сайланды. Спандияр Көбеев (1878-1956)
С. Көбеевтiң қазақ топырағында тұңғыш романдарының бiрi болған « Қалың мал» 1913 жылдың қазан айында басылып шығады. Бұл роман шығармашылық өмiрiнде ерекше орын алады. Мұнда қазақ ауылының әлеуметтiк суретi, қазақ әйелiнiң тағдыры, оның теңсiздiгi және жастар өмiрi, ойын -той салттары туралы бейнеленген. Атайдың соңғы жылдары жазған « Орындалған арман » атты мемуарлық еңбегi 1954 жылы өңделiп, екiншi рет кiтап болып баспадан шығады. Кiтаптың негiзгi мазмұны педагог- жазушының өткен өмiр жолы, қоғамдық қызметi, ортасы мен дәуiрi жайлы шығарма. Әсiресе, Ы. Алтынсариннiң халықтық қызметiн көрсетуге көп көңiл бөлген. Ұлы ағартушының iзбасары С. Көбеевтiң кезiнде жоғары бағаланып, екi дүркiн Ленин орденiмен марапатталып, « Қазақстан Республикасының еңбек сiңiрген мұғалiмi » деген құрметтi атақ алған және Республика Жоғарғы Кеңесiне депутат болып сайланды. Спандияр Көбеев (1878-1956)
Ыбырай Алтынсарин үлгісіндегі педагог- жазушы. Өз ұстазына еліктеп, ол ұстаздық қызметін ағартушылық ісін дамыту үшін пайдаланған, қазақ халқы арасында озық елдердің мәдениетін, әсірес, орыс әдебиетін насихаттаған. Сол арқылы Спадияр ұлы Абай мен Ыбырай Алтынсарин негізін салған қазақ әдебиетіндегі демократтық-ағартушылық бағытты әрі қарай жалғастырады және жаңа жағдайға лайықты дамытты. Спандияр 1878 жылы 1қазанда бұрынғы Торғай облысы, Никалай уезі, Обаған болысына қарасты № 3 ауылда туған. Менен бұрын бес баласы, бір қызы бар ата-ана мен дүниеге келгенде, сірә, қуана қоймаған болу керек,- дейді жазушы естелігінде,- Ес біліп, етек жапқан кезде анамыз “Сен әрі суық, әрі қатты мұқтаждық көрген мұқтаждық көрген кезімізде”деуші еді. Спандиярдың әкесі Көбей-мұсылманша хат таныған, шыншыл, қол өнерімен ( етік тігу, балташылық кәсіп, т.б.) күн көрген адам. Ол балаларын оқыту жағын көбірек қарастырған.Анасы Айтбоз да, жазушының айтуынша, қайратты,есті,ауылдың ортақ анасы сияқты қадірлі адам долған.Отбасының жарастығы,үлгілі тәрбие болашақ педагог- жазушының мінез-құлқының қалыптасуына де әсер еткен. Спандияр Көбеев (1878-1956)
Спандияр мектеп жасына жетіп қалған кезде ауылда“Ыбырай Алтынсарин мектеп ашады ” екен деген хабар тарап, әкесі баласын осы иектепке орналастыруды армандаған.Бірақ мектеп ашу ісі созырынқырап кетеді де, Көбей 9 жасар Спандиярды ескіше оқуға береді.Алайда діни-схоластикалық мектептің қатал дене жазасына шыдай алмай, Спандияр оқуды тастап кетеді. 1887 жылы уәделі Ыбырай мектебі ашылады да,Спандияр ұлы ағартушының өз көмегімен сол мектепке орналасады.Оны 1892 жылы бітіреді.Содан кейінгі жылдары Қарағайлыкөл деген жердегі төрт жылдық болсты мектепте (1892-1895), Қостанай қаласындағы екі сыныптық орыс – қазақ мектебінде ( 1895-1897) оқиды. Болашақ педагог – жазушы бұдан кейін тағы да оқып, мұғалім болыпшығуды армандайды.« Ыбырайдың өлімі менің оқытушы боламын деген ынта – ниетімді енді бір жолата баянды етіп, бекітті » дейді ол.Сол ниетпен Орынбордағы оқытушылар семинариясына түсуге талаптанады да, оның сәті түспей қалған соң, Қостанайдағы екі жылдық курска түсіп (1898) оқиды.Курсты 1901 жылы бітіріп, бастауыш мектеп мұғалімі болып шығады. Жасынан Ыбырайдың ағартушылық, ұстаздық жолын үлгі тұтқан Спандияр енді мақсатына жетіп, алған білімін ел мүддесіне жаратуға мумкіндік туғанын өз естеліктерінде былайша еске алады :“ Алдымда туып-өскен ауылым. Мәдениеттен кенже қалған қаранғы ауыл. Менің ендігі өмірім сол ауылда өтпекші. Солаулда қолымнан келгенше мәдіниет шам-шырағын жақпақшымын. Бір кездегі өзім сияқты, кіршіксіз таза, уыз тілекті жас жеткіншектерді оқытып, олардың көзін ашып, ғылым жолына, мәдениет соқпағына түсіремін деп асығып келемін ”. Спандияр Көбеев (1878-1956)
Спандияр өз ауылында және оған таяу жердегі мектептерде орын болмай, Қостанайдан мың шақырымдай Ырғыз уезіндегі Толағай деген жерге жіберіледі.Жүрегі надандық торына шырмалған халқы үшін білім шырағын жазу үмітіне толы жас жігіт жердің шалғайлығына қарамай, сонда қарамай, сонда оқытушыболып барады.Онда бірталай қиыншылықтарға кездеседі.Арнаулы салған мектеп үйінің жоқтығы, жабдықтар мен оқу құралдарының жетімсіздігі, балаларын орысша оқытуға ел ішіндегі наразылық көзқарас-бәрімен жас мұғалім жалғыз күреседі.Балаларды Ыбырай әдісімен орысша оқытады,ғылым негіздерін үйретеді.Сөйте жүріп,Спандияр өзіне тілектес достар табады.Олел адамдарына ғылым салаларынан түсінік береді.Орыс әдебиетінің көрнекті өкілдері Пушкиннің “Дубровский”, Н.В.Гогольдің “ Өлі жандар”атты шығармалары мен А.П.Чеховтың күлкілі әнгімелері,И.А.Крыловтың мысалдары Спандиярдың ауызша әңгімелері арқылы ел ішіне тарайды. Кейін Спандияр Крылов мысалдарын аудара бастайды.Мұны ол ескі ауылдағы ұнамсыз мінез-құлық пен ел әкімдерінің,бай – шонжарлардың кертартпа көзқарастарын сынауға пайдаланады. Жазушы өз естеліктерінде бірде бала оқытып жатқан үйге Ыбырай деген байдың жас төлдерді әкеп қамағанын әнгімелейді. “ Үй менікі, бұл үйді салдырған-менмін.Арық – тұрақ төлдерімді далаға қоя алмаймын... мына отырған қу маңқаларыңнан маған төл артық ” дейді бай.Бұған ыза болған Спандияр Крыловтың “ Көлбақа мен Юпитер”атты мысалын аударып, бай қылығын әшкерелеуге жұмсайды.Оны кешке жиналған достарына оқып береді.
