КМ 11 « Жануарлардың жұқпалы ауруларын диагностикалау » № 20 дәріс 29.10. 2020 жыл Тақырыбы: Сібір жарасы Оқытушы: Булат Кабланович Балабаев
Сібір жарасы – ауыр интоксикациямен, тері және лимфа түйіндерінің серозды-геморрагиялық қабынуымен, ішкі ағзалардың қатысуымен, сепсистің дамуымен өтетін жедел зоонозды инфекция. АУРУДЫҢ АНЫҚТАМАСЫ
Сібір жарасы (қатерлі карбункул, антракс) – ауылшаруашылық және жабайы жануарлардың барлық түрлерінің, сондай-ақ адамның аса қауіпті жұқпалы ауруы. Ауру тез, өте өткір, өткір және өткірлеу (қой мен ірі қара малда), жедел, өткірлеу және ангинозды (шошқаларда), негізінен карбункул түрінде – адамдарда өтеді. Интоксикациямен, терінің, лимфа түйіндерінің және ішкі ағзалардың серозды-геморрагиялық қабынуының дамуымен сипатталады; ол тері немесе септикалық түрінде жүреді (ішек және өкпе формалары жануарларда да кездеседі).
Bacillaceae Отбасы Bacillus Тұқымдасы Bacillus anthracis түрі – B. anthracis Сібір жарасы қоздырғышының таксономиялық жағдайы:
Ірі грам теріс, споралар мен капсулалар түзеді. Құрамында экзотоксин шығаруға қабілетті соматикалық және капсулалық антиген бар. Күйдіргі таяқшасының вегетативті формалары ауаға қол жеткізбестен, жылыту және әдетте дезинфекциялық заттардың әсерінен тез өледі. Споралар әлдеқайда тұрақты, топырақта ондаған жылдар бойы сақталады. Автоклавтау, хлораминнің, формальдегидтің, сутегі асқын тотығының белсенді ерітінділерінің әсерінен өледі. Этиологиясы
Споры увеличение x18,300
Қоздырғышты алғаш рет К. Давен мен Роберт (Франция) 1850 жылы, қайтыс болған қойлардың қанында жіп тәрізді, қозғалмайтын таяқшалар түрінде күйдіргі белгілері бар, бірақ олардың мәні түсініксіз болып қалды, тек 1863 жылы авторлар табылған таяқша қойдың күйдіргі ауруының себебі екенін анықтады. Бұл жыл күйдіргі бацилласының ресми ашылу күні болып саналады. Тарихы
Инфекция көзі – үй жануарлары (ірі қара мал, жылқы, қой, ешкі, түйе, шошқа). Инфекцияның берілу жолдары көбінесе байланыс, аз тамақтану, ауа шаңы және трансмиссивті болып табылады. Ауру малға күтім жасау, мал сою және ет бөлу, мал шаруашылығы өнімдерімен (тері, былғары, ішік бұйымдары) жанасу кезінде жұғады. Топырақ арқылы жұқтыру мүмкін. Негізінен, терінің ашық учаскелері зақымданады. Сезімталдық инфекция жолына және инфекция дозасының мөлшеріне байланысты. Эпидемиологиясы
Инфекцияның кіру қақпасы болып, көбінесе, зақымдалған тері болып табылады. Сирек тыныс алу жолдарының және асқазан-ішек жолдарының шырышты қабаттары. Қоздырғыштың ену орнында күйдіргі карбункулы пайда болады. Оның пайда болуы экзотоксиннің шығарылуымен байланысты, бұл микроциркуляцияның бұзылуын, ісінуді және коагуляциялық некрозды тудырады. Карбункул аймақтық лимфа түйіндерінің ұлғаюымен ісіну аймағымен қоршалған серозды-геморрагиялық қабынудың фокусына ие. Бактериемия және токсинемия жұқпалы токсикалық шоктың дамуына әкелуі мүмкін. Патогенезі
Инкубациялық кезеңнің ұзақтығы бірнеше сағаттан күндерге дейін, көбінесе 2-3 күнді құрайды. Ауру шектелген (тері) немесе жалпыланған (өкпе және ішек) түрінде пайда болуы мүмкін.- Тері түрі. Әдетте бір карбункул пайда болады, бірақ кейде олардың саны 10-20 немесе одан да көпке жетеді. Инфекцияның кіру қақпасының орнында дақ, папула, везикула, жара дәйекті түрде дамиды. Жараның қабыну валигі дамиды. Сонымен қатар, жараның айналасында ісіну және аймақтық лимфаденит дамиды. Ойық жара пайда болған кезде қызба пайда болады, ол 5-7 күнге созылады, жалпы әлсіздік, әлсіздік, бас ауруы, адинамия. Белгілері
Зақымдану аймағындағы жергілікті өзгерістер қызба сияқты бірдей уақыт ішінде артады, содан кейін кері даму басталады: алдымен дене температурасы төмендейді, некроз аймағынан серозды сұйықтықтың кетуі тоқтайды, ісінудің төмендеуі (толық жойылғанша) басталады, ал некроздың орнында қотыр біртіндеп қалыптасады. 10-14-ші күні қышыма қабылданбайды, көтеріледі, түбі бар жара пайда болады, содан кейін тыртық пайда болады.
1. Бастапқы элемент және карбункул. 2. Мойынның ісінуі және күйдіргі карбункулы. 3. Қабықшаның пайда болуы, тілметәрізді қызару, пустулалар.
Күйдіргінің өкпе формасы жедел басталады, ауыр өтеді. Ол кеудедегі ауырсынумен, ентігумен, цианозбен (кілегейлі қабықтарының көгеруі), тахикардиямен (1 минутта 120-140 дейін), көбік қанды қақырықты бөлумен жөтелмен көрінеді. Дене температурасы жоғары сандарға тез жетеді (40° С және одан жоғары), қан қысымы төмендейді. Пневмония және плевра эффузиясының белгілері анықталды. Инфекциялық-уытты шок дамыған кезде өкпенің геморрагиялық ісінуі пайда болады. Қан мен қақырықта көптеген күйдіргі бактериялары кездеседі.
Сібір жарасының ішек түрі жалпы интоксикациямен, дене температурасының жоғарылауымен, эпигастрий аймағындағы ауырсынумен, диареямен және құсумен сипатталады. Іші ісінген, пальпация кезінде күрт ауырады, перитонийдің тітіркену белгілері жиі кездеседі. Құсу мен ішектен ағып кету кезінде қан қоспасы пайда болады. Кейіннен ішек парезі дамиды, перитонит мүмкін. Менингоэнцефалит белгілері анықталады. Инфекциялық-уытты шок, мидың ісінуі және ісінуі, асқазан-ішектен қан кету және перитонит аурудың алғашқы күндерінде-ақ өлімге әкелуі мүмкін.
Клиникалық және эпидемиологиялық деректер маңызды. Зертханалық диагностикаға бактериоскопиялық және бактериологиялық әдістер, ИФТ кіреді. Материал – везикулалар мен карбункулдардың экссудаты, септикалық түрінде-қан, құсу және нәжіс. Антраксинмен тері-аллергиялық сынама да қолданылады. Аллерген тері астына 0,1 мл дозада енгізіледі. Сынама аурудың 5-ші күнінен кейін оң болады. Диагностикасы
Сібір жарасын басқа этиологиялы сепсистен, қарапайым фурункулдар мен карбункулдардан, обадан, туляремиядан, тілмеден және маңқадан ажыратады. Ажырату диагностикасы
Этиотропты, патогенетикалық және симптоматикалық терапиядан тұратын кешенді емдеу. 1. Этиотропты терапия ампициллин, доксициклин, рифампицин, пефлоксацин, ципрофлоксацин сияқты препараттарды қолдану арқылы қоздырғышты жоюға бағытталған. 2. Патогенетикалық терапия сібір жарасының вирусына қарсы иммуноглобулинді енгізуден тұрады. 3. Жергілікті емдеу тек терінің зардап шеккен аймақтарын антисептикалық ерітінділермен емдеуден тұрады. Таңғыштар қолданылмайды, хирургиялық емдеу қолданылмайды, өйткені бұл инфекцияның жалпылануына әкелуі мүмкін. 4. Өмірге қауіпті асқынулардың дамуы кезінде (ИТШ – инфекциялық токсикалық шок) преднизолон ( ең күшті ГКС) қолданылады, детоксикация терапиясы жүргізіледі. Емдеуі
Спецификалық қоздырғышқа қарсы иммуноглобулин алдын ала десенсибилизациядан кейін бұлшықет ішіне мл/тәулігіне дозада (аурудың клиникалық түрі мен ауырлығына байланысты) енгізіледі. Алдымен жылқы ақуызына сезімталдықты тексеру үшін 100 рет сұйылтылған 0,1 мл интрадермальды иммуноглобулин енгізіледі. Теріс сынама кезінде 20 минуттан кейін 0,1 мл сұйылтылған (1:10) иммуноглобулинді тері астына және 1 сағаттан кейін барлық дозаны бұлшықет ішіне енгізеді. Оң интрадермальды реакциясы кезінде иммуноглобулинді енгізуден бас тартқан дұрыс. Спецификалық алдын алу
Антибиотиктерді практикаға енгізгенге дейін тері түріндегі өлім 20%-ға жеткен, антибиотиктермен қазіргі ерте басталған емдеу кезінде ол 1%-дан аспайды. Өкпе, ішек және септикалық түрлерінде болжам қолайсыз. Болжамы
