ТАҚЫРЫБЫ:ҚОРШАҒАН ОРТАҒА АНТРОПОГЕНДІ ӘСЕР. Орындаған:Кемелбек А. М Қабылдаған: Айдарбекова А.С Тобы:150 6 -11 2023
01 ЖОСПАР Кіріспе Негізгі бөлім Қорытынды Пайдаланылған әдебиет
02 Кіріспе Антропогендік фактор (грек. anthropos – адам, genos – тегі, пайда болуы, лат. faktor – іс-әрекет) – адамның барлық тірі организмдердің мекен ортасы ретіндегі табиғатты өзгертуіне әкеп соғатын немесе олардың тіршілігіне тікелей әсер ететін сан алуан әрекеттері. Антропогендік факторға қоршаған ортаға адамның тигізген іс-әрекетінің нәтижесінде атмосфера, өзен-көл және мұхит құрамының өзгеруі, сондай-ақ технология қалдықтар мен радиоактивтік заттардың әсерінен топырақтың ластануы, сөйтіп, жалпы экожүйенің құрамы мен құрылысының бұзылуы жатады.
Әсерлер Қышқыл жаңбыр Су ресустары ластануы Акустикалық ластану Радиоактивті ластану 03
Негізгі бөлім 04 Жердің топырақ жамылғысы жер биосферасының маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл биосферада болатын көптеген процестерді анықтайтын топырақ қабығы. Топырақтың ең маңызды мәні - органикалық заттардың, әртүрлі химиялық элементтердің, сондай-ақ энергияның жинақталуы.Топырақ жамылғысы әртүрлі ластаушы заттарды биологиялық сіңіргіш, жойғыш және бейтараптандырғыш ретінде қызмет етеді. Егер биосфераның бұл байланысы бұзылса, онда биосфераның қазіргі қызметі қайтымсыз бұзылады. Сондықтан топырақ жамылғысының Ғаламдық биохимиялық мәнін, оның қазіргі жағдайын және антропогендік әрекеттің әсерінен өзгеруін зерттеу өте маңызды. Антропогендік әсердің бір түрі-пестицидтермен ластану.
05 Судың ластануы негізінен өнеркәсіптік кәсіпорындардың ағынды суларымен және ауыл шаруашылығында хим. тыңайтқыштар мен улы химикаттарды қолданумен байланысты. СУДЫҢ ЖЫЛУЛЫҚ ЛАСТАНУЫ СУДЫҢ ЛАСТАНУЫ
06 Радиоактивтік ластануы (Радиоактивное загрязнение биосферы) — қоршаған табиғи ортадағы радиоактивтік заттектер құрамының қалыпты деңгейден асып кетуі. Бұл табиғи және антропогеңдік факторлардан болады. Биосфераның радиоактивтік ластануының табиғи факторларына ғарыштық сәулелену, литосфераның радиоактивті элементтері ; антропогендік факторларына радиоактивтік кендерді өндеу, радионуклидтерді шаруашылықтың әр түрлі салаларында қолдану, АЭС -тегі және кәсіпорындардағы апаттар, ядролық-техникалық қондырғылар, бейбіт мақсаттағы ядролық жарылыстар, ядролық қаружарақты сынау және т.б. жатады. Мысалы, АЭС -те апат кезінде ортаның радионуклидтермен ( стронций -90, цезий -137, церий -141, йод -131, рутений -106, т.б.) ластануы бірден артады..
Антропогендік ландшафт - адам әрекетімен біршама өзгеріске ұшыраған ландшафт. Антропгендік және табиғи ландшафт арасында нақты шегара жоқ, өйткені кез келген ландшафта геологиялық фундамент, климаттың негізгі кескіндері сақталып, зоналық және азоналық заңдылықтар ықпалында болады. Адам оның ықпал ету дәрежесі мен сипатына байланысты өзгертілген, бұзылған және жаңартылған ландшафт түрлеріне бөлінеді. Антропогендік жер бедері - жер бетінің адам әрекетінен өзгерген немесе жаңадан пайда болған жер бедері. Апатты түрде немесе саналы түрде қалыптасқан антропогендік жер бедерін ажыратады. Алғашқысы ауыл және орманшаруашылығын, тау-кен ұңғымаларын, құрылысты, жол салуды (жыра, саяз, жер, топырақтың отыруы, қозғалмалы құм) дұрыс жүргізбегендіктен пайда болады.
07 Қазіргі кезде географиялық ортаға антропогендік әсер өте көп және барлығы бақыланбайды. Климаттың өзгеруі - түгелдей жер бетінде немесе оның ірі аймақтарында климат жағдайларының ұзақ бағытты (он жылдан астам) немесе ырғақты (геологиялық уақытта, тарихи уақытта) езгерулері. Палеогеографиялық зерттеулердің негізінде анықталған геологиялық климаттың өзгерулері Жер тарихында ұзаққа созылған жылы және суық кезендердің болғанын дәлелдейді. Көбінесе метеорологиялық байқаулардың негізінде, сондай-ақ дендрохронологиялық және т.б. әдістермен анықталатын қазіргі Климаттың өзгерулері кейінгі ондаған (кейде жүздеген) жылды қамтиды және циклді сипатта болады. Әр түрлі себептерден туындаған ұзақтығьг 11, 35, 80—90 жылдарға созылған, сондай-ақ ғасырдан асқан климаттык ырғақтар (мысалы, 1800—1900 жылдық ырғақтар) және т.б. анықталды. Климаттың Күн активтілігінің ғасырлық және ғасырдан ұзақ өзгерістерімен байланыстары туралы болжамдар да бар. Климаттың өзгерулері әр түрлі дәрежеде табиғи ортаның барлық құрам- бөліктері мен ауыл шаруашылығы өндірісіне әсер етеді.
Антропогендік ластанумен күресу жолдары Табиғи ортаның антропогендік ластануын азайту үшін ДДҰ күн, жел, гидроэнергетика сияқты электр энергиясын өндірудің экологиялық таза тәсілдеріне көшуді және шығарындылары аз көлікті пайдалануды ұсынады. Сондай-ақ, қалдықтарды жою әдістерін жетілдіру қажет, соның ішінде метанды ұстап, оны биогаз ретінде пайдалану керек. Қоқысты кәдеге жарату мәселесін ішінара қалдықтарды сұрыптау және бір рет қолданылатын пластикалық өнімдерден бас тарту шешеді. Еуропалық Одақ елдері мақта тампондарын, коктейль түтіктерін және пластикалық ыдыстарды өндіру мен сатуды тоқтатты. Ресейде 2030 жылға қарай полигондардың көлемін азайту үшін қалдықтардың 50% қайта өңдеуге жіберу жоспарлануда.
Қорытынды 08 Антропогендік факторлар тікелей (жою, енгізу, акклиматизация, қорғау) және жанама (ланшафтылар мен оның жеке құрамдас бөліктерінің өзгерісі - орманның кесілуі, жердің жыртылуы, пайдалы қазбалардың өндірілуі, карьерлердің, үйінді, террикондардың пайда болуы т.б.) болуы мүмкін. Жанама антропогендік факторлар бір уақытты көп аумақты қамти отырып, өсімдіктер мен жануарлар әлемінде, қоршаған ортаға өзгерістерді тудырады. Адам қандай да бір жерде тек тірішілік етіп қоймай, өзінің шаруашылық әрекеті арқылы табиғатқа әсер етеді.Адам табиғат кешенінің бір немесе бірнеше құрамдам бөлігіне оның құрылымы мен қызметін өзгерте отырып, тұтас табиғат кешеніне әсер ететінін, антропогендік ландшафт құратынын толық түсінбейді.
Пайдаланылған әдебиет 1.Мусаева Г.С. Экология және тұрақты даму: Оқу құралы. – Алматы: КККА, 2011. – 102 б. 2.Қуатбаев А.Т. Экология: Оқу құралы. Алматы, 2008 3.Мирзадинов Р.А. Экология и устойчивое развитие. Алматы. Каз АТК. 2011 4. Дюсембин Е.А. Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері. – Оқу құралы, Алматы, ҚазККА, 2012. с.212. 5. https://ppt-online.org/317519 6. https://ppt-online.org/440387 reallygreatsite.com
