16 Тақырып Саяси мәдениет
Саяси мәдениет түсінігі Бағалау Эмоционалды Танымдық БАҒЫТТАРЫ Саяси мәдениет – бұл жалпы саяси жүйенің және оған қатысты аспектілерінің әр-түрлі, бірақ тұрақты қайталанып отыратын когнитивті, аффективті және бағалау бағыттары. Методологиясы Психологиялық Комплексті Объективті Эвристикалық Саяси-әлеуметтік объектілер мен процесстерге психологиялық әсерді қарастырады Жалпы саясатта болып жаткан жағдайды қарастырады Саяси жүйемен қабылданған нормалар мен тәртіпті қарастырады Өзін-өзі қалай ұстау керек жайындағы қалыпты модель ретінде қарастырылады Саяси мәдениет – бұл адамның саяси биліктің субъектісі ретінде озін-өзі ұстау және өмір сүру стилі жайлы кодекс болып табылады.
Саяси мәдениеттің белгілері Халықтың саяси санасы мен мінез құлқының калыптасуын қарастырады, реттеп отырады Қоғамның тарихи қалыптасуы нәтижесінде және ұжымдық саяси шығармашылық аркасында пайда болған жеміс. Саяси шеңбердің интеграциалануын және бүтіндігін қамтамасыз етеді. Азаматтар мен билік арасындағы болып жатқан қарымқатынастың нормаларын айқындайды. Жалпы қандай да бір қоғам мен елдің жалпы саяси өмірін қарастырып реттеу қызметін атқарады. адамдар мен әр түрлі ұйымдардың мінез – құлқы мен қызметіне, олардың ішкі және халықаралық саясатты қабылдауына, үстем таптар мен жеке саяси көсемдерге, саяси жүйе мен режимдерді бағалауға, қоғам өміріндегі адамның орнын белгілеуге мүмкіндік береді. Саяси процесс элементтерінің арасындағы тұрақты қайталанып отыратын байланыстарды тіркеп отырады. «Законы воспитания должны быть различны для каждого вида правления: в монархии их предметы будят честь, в республиках – добродетель, в деспотиях страх» (Шарль Монтескье, французский философ)
Саяси мәдениет структурасы Саяси сана мәдениеті Саяси тәртіп Мемлекеттік және саяси институттардық жұмыс істеу мәдениеті Саяси сенім Саяси құндылықтар, дәстүр және тәртіп Саяси устанымда Саяси өмірге қатысу Саяси қызмет атқару Электоральді процесстер мәдениеті Саяси шешимдерді қабылдау жіне шешу мәдениетңі Әлеуметтік-саяси даударды қабылдау және реттеу мәдениеті САЯСИ МӘДЕНИЕТ – ӘРҚИЛЫ КӨРІНІС
Саяси мәдениет субъектілер і МЕМЛЕКЕТ ОТБАСЫ ЖАЛПЫ ҰЙЫДАСТЫРУ ҚҰРАЛДАРЫ Бизнес ЕҢБЕК ЕТЕТІН ҚАУЫМ ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚ БОЙЫНША КЛУБТАР МЕШІТ, ШІРКЕУЛЕР БІЛІМ БЕРУ МЕКЕМЕЛЕРІ ҒЫЛЫМ САЯСИ-ӘЛЕУМЕТТІК ҰЙЫМДАР ҚҰРЫЛУЫ 1. Балалық шақ (отбасы, тыған туыскандар) 2. Жастық шақ (мектеп, жогарғы оқу орындары т.б) 3. Кәмелет шақ (әлеуметтік топтар, ұймдар т.б)
Саяси мәдениет функциялары Танымдық қызметі - қоғам мен саясаттың дамуын айқындайтын заңдылықтар мен принциптерді танып –білуге, субъектті саяси салада табысты жұмыс істеуге керекті біліммен, қоғамды басқарудың әдіс – тәсілдерімен қаруландыру. Реттеушілік қызметі – саяси жүйенің қалыпты жұмысын, дамуын, саналы қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету, әлеуметтік – таптық, ұлттық қатынастарды реттеу. Тәрбиелік қызметі - әркімді қоғамдық – саяси қызметке әрекетке, саяси белсенділікке ынталандыру, табандылыққа, кемшілікке, төзімділікке, қоғам алдында жауапкершілікке баулу. Біріктірушілік қызметі – қазіргі өмір сүріп отырған саяси жүйені қолдау арқылы әлеуметтік топтар, талаптарды біріктіру, бұқараны мемлекет пен қоғам жұмыстарын басқаруға жұмылдыру. Қорғау қызметі – қоғамның қарыштап алға дамуына сәйкес келетін саяси құндылықтарды, қазыналарды сақтау. Сабақтастық қызметі – саяси тәжірибені бір ұрпақтан екінші ұрпаққа жалғастырып, саяси процесті тоқтауыз ұласып дамуын қамтамасыз ететін тарихи сабақтастық.
Тоталитар-авторитарлық Азаматтың уйымдық қыбілеті оның индивидуалды қабылетінен жоғары болған жағдай Сипаты : орталықтандырылған құрылым ( мысалы мемлекетпен ) ; қо ғамдық санасы дербес санасынан әлдеқа й да көп ; саяси цензура және т.б Либералды-демократиялық қоғам өмірін текқана заң көмегімен реттеу. Сипаты : орталықтандырылмаған, көпканалды құрылым; саяси цензура аз, мемлекет қызығушылықтарының басымдылығы оның коғам және азаматтардың қызығушылықтарымен бірдей болуының деңгейінен тәуелді болады. «Ашық» «Жабық» Нарықтық Бюрократиялы типтері МОДЕЛі Саяси мәдениет
САЯСИ МӘДЕНИЕТ ТИПТЕРІ ( Г.Алмонду и С.Верба бойынша) Патриархалды Бодандық Активисттік Саяси жүйе мен өмірге ешқандай қызықпауға негізделген. Оның шамамен айтқандағы үлгісі африкалық тайпалардың трибальдық ұйымы болып табылады. Мұнда азаматтар саяси өмірге, саяси жүйеге немқұрайды көзқараста болады. азаматтар саяси жүйенің өмір сүруіне мүдделі, саяси қызметке белсенді түрде қатысады. Олар азаматтық мәдениетті саяси мәдениеттің жалғасы деп есептейді. Саяси жүйелердің типтері Англо-американдық Гомогенді және секуляорланған саяси мәдениетпен сипатталады Континентальді Батысевропалық Саяси мәдениеті фрагментарлы жіне басқа субмәдениеттердің қосындысы болып табылады Индустриалдан-дыруға дейінгі және жартылай индустрияланған саяси мәдениеті дифференциалданған Тоталитарлық саяси мәдениеті гомогенді, бірақ бұл жасанды гомогендік болып табылады.
САЯСИ СУБМӘДЕНИЕТТІҢ ТИПТЕРІ Саяси субмәдениет - жалпы улттың және саяси субъектілердін устанымдарына ұқсамайтын, айырмашылықтары бар топтар мен ұйымдардың ұстанымдарын айқындайтын саяси бағыттар жүйесі. Батыстың саяси субмәдениеті Сипаты : саяси өмірге қатысушылық моделі - «партисипаторлық»; тұлғаның азаматтың егемендігі; индивидтің өзіне өзі сенуі; индивид – саясаттың негізгі элементі. Саяси субмәдениет Шығыстың саяси субмәдениеті Сипаты : тұтастық – саясаттың негізгі элементі; дәстурлі авторитарлық басқарудың тұрақты болуы; элита мен ел арсында айқын айырмашылық.
