Табыс-шығын үлгісі алғышарттары. Қолда бар табыс 2. Тұтыну және жинақтау. Тұтыну және жинақтау функциялары 3. Инвестиция және оның түрлері.Нақты және жоспарланған шығындар 4. Дж.М. Кейнс мультипликаторы
Му льтипликатор әсері : м емлекттік шығындардың өсімі ( G) ж иынтық сұранысты Δ G көлемінен жоғары деңгейге өсуіне әкеледі. Нақты жаңалық мультипликатор әсері деп аталады.
Тұтыну дегеніміз –материалдық тауарлар мен қызметтерге жұмсаушы табыстың бір бөлігі. Тұтыну шығындары – болашақ дамуының көрсеткіші, яғни тұтынушылардың болашақтағы өзгерісімен байланысты іс-қимылы. Оның бір бөлігі жинақталады, ал жинақтау дегеніміз табыстың жинақталушы бөлігі, ол тұтынуға жұмсалмайды. Жинақтау ( S ) = табыс ( Y ) – т ұтыну ( C )
Тұтынушы сұранысы ол қолдағы бар табысқа байланысты (У-Т), егер ол жоғарыласа, онда тұтыну көлемі де өседі. С = С ( У- Т ) Тұтыну функциясы жоспарланған тұтыну шығындарымен анықталады және жеке қолдағы бар табыс көлемі де ескеріледі. Егер өспелі тұтыну көлемі негізінде, табыс көлемінің өсімі зерттелсе, онда тұтынудың шекті бейімділігі анықталады (МРС).
МРС көлемі 0 ден 1-ге дейінгі ара- қашықтықта орналасады, ондағы барлық табыс 100 % - ға тең. Яғни табыс 85 % МРС = 0,85, қалғаны 15 % шекті жинақтау бейімділігін көрсетеді МРS = 0,15. Тұтыну және жинақтау көлемдері табыс көлеміне байланысты.
S =f (s ) - жинақтау функциясы C = f (c ) - тұтыну функциясы Y = C+S - барлық табыс көлемі Экономикада жинақтау мен тұтынудың орташа бейімділіктері қолданылады. Т ұтынудың орташа бейімділігі ( APC ) = тұтыну (С) / табыс (У) x 100 %;
Жинақтаудың орташа бейімділігі ( APS ) = жинақтау ( S ) / табыс (У) х 100% ; Тұтынудың шекті бейімділігі (МРС) = Δ С/ Δ У х 100 %; Жинақтаудың шекті бейімділігі (МРS) = Δ S / Δ У x 100 %; Δ S – жинақтау өсімі Δ У – табыс өсімі Δ С – тұтыну өсімі.
MPC и MPS көлемдері табыс өсіміне байланысты, сондықтан олардың бір-бірімен байланыстары көрінеді. MPC + MPS = 1 1- MPC =MPS 1 – MPS = MPC MPS и MPC табыстан басқа факторлар да әсер етеді: Баға деңгейі Салық деңгейі Байлық деңгейі
Инвестициялар түрлері : Тура инвестициялар ; Портфельді инвестициялар ; Білімге жұмасалатын инвестициялар ; Инвестиция көлемі мемлекеттің экономикалық дамуына үлкен әсерін тигізеді : -Экономиканың құрылымдық өзгерісіне; Кәсіпорындардың негізгі қорлары мен жаңа технологиялық өзгерістерге ; Ішкі жұмыссыздық мәселесіне ; Ішкі нарықты сапалы тауарлармен қамтамасыз етуге.
Дамыған елдерде уақытша салық түрінен босату кең тараған (толығымен немесе жартылай), яғни табыс салығынан босатуды салық каникулы деп атайды.
«Мультипликатор » ұғымын 1931 г. ағыл. экон. Р.Кан зерттеген. Мультипликатор теориясы Дж.М.Кейнстің еңбегінде « Жалпы жұмыспен қамту теориясы, пайыз және ақша » қарастырылды. Инвестиция мультипликаторы (М1 ) – инвестиция өсімінің негізінде ұлттық табыстыңқанша көлемге көбеюін анықтаушы коэффициент.
Например, сделаны дополнительные инвестиции в размере 6 тыс. тг. на покупку раб. силы. ПСП у нанятых работников равна 2/3, а ПСС- 1/3, т.е из каждой дополнительной единицы дохода 0,75 потребляется, а 0,25 сберегается. Тогда, из 6 тыс тг. н анятые работники истратят 4 тыс. тг (6 000х2/3) или 6000/3х2=4 000 тг. Эти деньги получают продавцы, у которых тоже ПСП равна 2/3, т.е. из полученных 4 тыс.тг. они предъявят спрос на товары и услуги на сумму 2666,6 (4 000х 2/3) или 4000/3х2=2666,6 тг
Эту сумму получат другие предприниматели, которые в свою очередь истратят 1777,7 тг. (2666х2/3) или 2666/3х2=1777,7 тг. и т.д. Видно, что инвестиции в 6 000 тг. вызвали цепную реакцию вторичных, третичных и т.д. Ко г да расходы прилизятся к нулю, то, сложив их все, получим: 6 000+4000+2666,6+1777,7+ …+ =18 000 тг. Национальный доход равен 18 000 тг., а мультипликатор равен 3. М1= 18 000 / 6 000 =3.
М1 = ұлттық табыстың өзгерісі / инвестиции өзгерісі ; н емесе М1= Δ Y / Δ I
Инвестициялық акселератор – базалық жылдағы ұлттық табыстың өсуі ағымдағы жылдың инвестиция көлемінің қаншаға өсуіне әкеледі.
