Семиотика ( гр semeion - белгі, танба ) Алматы технологиялы қ университеті Факультет «Та ғам технологиялары » Кафедра « Әлеуметтік гуманитарлық пәндер » П.ғ.к, қауым проф.м.а. Исмайлова Р.Б. Орындаған:Амандаулетова Айгул,Сәдуақас Перизат,Тумабек Аруна,Әділбек Сабира Қабылдаған:Лектор Исмайлова Р.Б.
Мәдениет - аса күрделі, көп деңгейлі жүйе, Мәдениет дүниежүзілік және ұлттық болып бөлінеді.Дүниежүзілік мәдениет - біздің планетамызды мекендеген барлық халықтар мәдениетінің озық үлгілерінің синтезі болып табылады. Ұлттық мәдениет өз кезегінде белгілі бір коғамның әр түрлі таптары, әлеуметтік топтары мен жіктері мәдениетінің, синтезін алға тартады. Мәдениет материалдық және рухани болып екіге бөлінеді. Материалдық мәдениет - еңбек және материалдық өндіріс мәдениеті,тұрмыс мәдениеті, топостың, ягни тұрған мекеннің, үйдің, ауылдың, қаланың мәдениеті, адамның өз денесіне, дене тәрбиесіне қарым-қатынасының мәдениеті.Рухани мәдениет көп қырлы құбылыс ретінде таныла отырып, өзінің құрамына танымдық және ақыл-ойдың, философиялық, адамгершілік, көркемөнерлік, құқылық, пе дагогикалық, діни мәдениетті енгізеді. Бұлар - экономикалық, саяси, экологиялық және эстетикалық мәдениет. Мәдениет — көп деңгейлі жүйе
01. Мәдени семиотиканың мақсаты мен міндеттері ? Семиотика таңба мен белгілерді зерттейді.Таңбаның тарихы, мағынасы, қандаймақсатпен бұл таңбаның салынғаны –семиотика. Семиотика ғылым саласын қазіргітаңда – лингвистикада, математикада,әдебиетте, сәулет өнерінде, көркем суретте,пәтерді жобалауда пайдаланады 02. Таңбалар, нышандар не үшін қажет ? есептеуіштехникасында қолданылатын алфавиттің жекесимволы. Арифметикалық амалдар таңбасы ( знакарифметической операции; arithmetic operationcharacter ) — арифметикалық амалдарды анықтайтыналфавит белгісі ( әдетте, +,-,*,/ ). Таңба - әлеуметтікхабардың материалдық көрсеткіші 03. Ю.Лотман бойынша таңба, нышан дегеніміз не? Таңбалар мен таңбалық жүйелер осы механизмнің « құрамдас бөліктерін » құрайды. Осы таңбалардың табиғаты мен мәні неде деген сұраққа жауап беру үшін мәдениетті үш аспектіде қарастыру қажет : біріншісі – артефактілер әлемі ретінде, мәндер әлемі ретінде, таңбалар әлемі ретінде 04. Ч.Пирс бойынша таңба дегеніміз не? Пирс семиотикалық түсініктерге ( таңба, белгі ) сипаттамаберген. Ол семиотика ғылымы еркеше ғылым саласы екенін дәлелдеугетырысқан және семиотикадағы таңба мен белгілерді жіктеп үш топқа бӛлгенБірінші топ таңбалық – иконы. Бұл таңба мен таңбалық объектарақатынасы. Мысалы : «портрет» нақты адамды бейнелеу.Екіншісі таңбалық – индексы. Кеңістік пен уақыт аралығындағы таңбамен белгіленетін объект. Оған мысал келтірер болсақ : « түтін » оттың белгісі,« жол кӛрсеткіштер ». Үшінші топ таңбалық – символ. Таңба мен объектің арасындағыконвенционалды келісім. Бұл таңбалық – символға келісім, салт – дәстүрнемесе жай ғана кездейсоқтық жатады
« Табиғаттан қулығын асырып жіберуге » бағытталған адамдардың білімі, әрине мәдениеттің негізгі құрамдас бөлігіне жатады. « Бүгінгі күнге лайық қарым-қатынас орнату – интилигенцияның басты міндеті... Ал біздің өркениеттілігіміз жаппай компьютерге көшумен сипатталмауы керек, мәдени диалогтың түрін жасап, оны сақтай білу қабілетімізбен көрінуі керек». Яғни білімділік мәдениеттіліктің маңызды
— таңбалық белгілер жүйесі туралы ғылым, адамзат қоғамына қызмет ететін салалардағы табиғаттағы жануарлар дүниесіндегі коммуникация немесе адамның өз қызмет-қабілетіндегі ( заттарды көру, есту арқылы қабылдау, логикалық пайымдау ақпараттың сақталуы мен қабылдануына қатысты әр түрлі таңбалық жүйелердің құрылымы мен қызметінің жалпы мәселелерін зерттейтін ғылыми пән. Семиотика
3.Таңба мен оны пайдаланушылардың арасындағы қарым-қатынасты білдіретін прагматика. Ғылыми еңбектерде Семиотиканың үш денгейде жіктелетіні көрсетілген : 1.Таңбалар арасындағы, сөз тізбегіндегі қарым-қатынасты білдіретін синтактика; 2.Таңба мен сол арқылы белгіленген заттың арасындағы қарым-қатынасты білдіретін семантика;
Тіл мен әдебиет Семиотиканың негізін қалағандар 1920—30 жылдары Прага лингвистикалық мектебі мен Копенгаген лингвистикалық үйірмесінің өкілдері (Н. С. Трубецкой, Р. О. Якобсон, Л. Ельмслев, В. Брёндаль т.б.). Семиотика зандылықтары Семиотикалық жүйелердің негізгі құрылымдық элементтерінің (фонема, морфема, сөз, сөйлем, дауыс ырғағы ) бір-біріне қарамақарсы келуі арқылы анықталады. Ғылыми еңбектерде Семиотиканың үш денгейде жіктелетіні көрсетілген : Таңбалар арасындағы, сөз тізбегіндегі қарым-қатынасты білдіретін синтактика; Таңба мен сол арқылы белгіленген заттың арасындағы қарымқатынасты білдіретін семантика; Таңба мен оны пайдаланушылардың арасындағы қарымқатынасты білдіретін прагматика
Семиотика үш топқа бөлінген : Бірінші топ таңбалық – иконы. Бұл таңба мен таңбалық объект арақатынасы. Мысалы : «портрет» нақты адамды бейнелеу. Екіншісі таңбалық – индексы. Кеңістік пен уақыт аралығындағы таңба мен белгіленетін объект. Оған мысал келтірер болсақ : « түтін » оттың белгісі, « жол көрсеткіштер ». Үшінші топ таңбалық – символ. Таңба мен объектің арасындағы конвенционалды келісім. Бұл таңбалық – символға келісім, салт – дәстүр немесе жай ғана кездейсоқтық жатады
Ұсынылатын әдебиеттер : Нұрахметұлы И. Көне мәдениеттің жазба ескерткіштері. Астана, 2007 Самуратова Т.К. Қазақ қолданбалы өнеріндегі кеңістік пен уақыт. Астана, 2015 Әлемдік мәдениеттанулық ой-сана. Постмодернизм және мәдениет. Алматы, 2006 Нуржанов Б.Г. Модерн.Постмодерн.Культура. Алматы, 2012
