Артқы ми сияқты ортаңғы ми да ОЖЖ өзек құрылымдарына жатады. Анатомиялық тұрғыдан ортаңғы ми екі негізгі құрамдас бөліктен тұрады : мидың төбесі деп аталатын дорсальды аймақ және вентральды аймақ, мидың аяқтары ( олар арқылы көтерілу және төмендеу жолдары өтеді ). Ортаңғы ми нейрондарының жинақталуы ядроларды құрайды : жоғарғы және төменгі колликулалар, III және IV жұп бас сүйек нервтерінің ядролары, қызыл ядролар, қара зат ( зат ), ми діңінің ретикулярлық формациясының ядролары.
Ортаңғы мидың рефлекторлық қызметі. Ортаңғы мидың ядроларының қатысуымен қозғалыс және вегетативті рефлекстердің реттелуі жүзеге асырылады.
Квадригеминаның туберкулезі – жоғарғы және төменгі – функционалдық жағынан жұлынның артқы мүйіздеріне сәйкес келеді, яғни. афферентті функцияны орындайды. Квадригеминаның жоғарғы колликулилері бастапқы көру орталықтары болып табылады ; оларда көз торының фоторецепторларынан көру жолдарының бастапқы ауысуы орын алады. Осы ядролардың қатысуымен визуалды бағдарлау рефлекстері жүзеге асырылады : көздің қозғалысы, бас пен дененің айналуы, жарық тітіркендіргіштеріне жауап ретінде дененің кеңістіктегі жағдайының өзгеруі. Квадригеминаның төменгі колликулилері бастапқы есту орталықтары болып табылады - олар мидың сопақша миының есту нервінің ядроларынан импульстарды алады. Осы ядролардың қатысуымен есту бағдарлау рефлекстері жүзеге асырылады : басты жаңа дыбысқа бұру, дененің кеңістіктегі орнын өзгерту.
Квадригеминаның ядроларының бұзылуымен көру және есту сақталады, бірақ жарық пен дыбысқа бағдарлау реакциялары болмайды. Квадригеминаның туберкулезінің негізгі қызметі күзетші рефлексті ұйымдастыру болып табылады ( ақылды рефлекс): жүрек соғу жиілігі жоғарылайды, бұлшықет тонусының қайта бөлінуі орын алады - иілгіш бұлшықеттердің тонусы жоғарылайды, бұл ұшуға немесе шабуылға ықпал етеді.
Күзетші рефлексі табиғатта қорғаныш болып табылады : ол денені жаңа кенеттен тітіркенулерге жауап беруге дайындайды. ІІІ және IV жұп бас сүйек нервтерінің ядролары – функционалдық жағынан жұлынның алдыңғы мүйіздеріне сәйкес келеді, яғни. эфферентті функцияны орындайды. Бірінші жұп бас сүйек нервтерінің ( көз-қозғалтқыш жүйке ) ядросында қозғалтқыш және вегетативті ( парасимпатикалық ) нейрондар болады. Қозғалтқыш нейрондар көздің бұлшықеттерін, сондай-ақ жоғарғы қабақты көтеретін бұлшықетті нервтендіреді. Олардың қозуы көздің жоғары, төмен, мұрынға қарай қозғалысын және жоғарғы қабақтың көтерілуін қамтамасыз етеді. Окуломоторлық нерв ядросының парасимпатикалық нейрондары көз қарашығының диаметрін реттейтін иристің айналмалы бұлшықеттерін және линзаның қисаюын өзгертетін кірпікшелі дененің бұлшықетін ( цилиарлы бұлшықет ) нервтендіреді, яғни. көзді орналастыруды қамтамасыз етеді. IV жұп бассүйек нервтерінің ядросында ( трохлеарлы жүйке ) көздің жоғарғы қиғаш бұлшықетін нервтендіретін мотонейрондар бар, бұл көздің жоғары қарай сыртқа бұрылуын қамтамасыз етеді.
Ортаңғы мидың қызыл ядролары ми қыртысынан, базальды ганглийлерден, мишықтан ақпарат алып, қозғалыс қызметін реттеуге қатысады. Қызыл ядролардың жұлын-жұлын жолдары арқылы нейрондары жұлынның о- мотонейрондарына әсер етеді : иілу бұлшықеттерінің орталықтары белсендіріледі және созылатын бұлшықеттердің орталықтары тежеледі. Осыған байланысты бұлшықеттердің жеке топтары арасында бұлшықет тонусының қалыпты таралуы байқалады, бұл тепе- теңдікті сақтауға, позаны сақтауға және бұзылған позаны қалпына келтіруге көмектеседі. Қара зат - мидың аяқтарында жүйке жасушаларының жинақталуы, құрамында меланин пигменті бар, бұл ядроға тән қара түс береді. Қара зат ми қыртысынан, базальды ядролардан импульстарды қабылдай отырып, күрделі қозғалыс әрекеттерінің реттелуін қамтамасыз етеді : бұлшық еттердің жеке топтары арасында бұлшықет тонусын бөлуге қатысады, бұл үйлесімді қозғалыстардың қажетті шарты болып табылады ; сіреспе бұлшықеттердің жиырылуына байланысты дене қалпын сақтауға қатысады ; саусақтардың дәл қимылын қамтамасыз етеді ; жұту және шайнау әрекеттерін үйлестіруге тікелей байланысты. Ортаңғы мидың ретикулярлық формациясының ядролары вегетативтік – тыныс алу, ас қорыту, қан айналымы және қозғалыс функцияларын реттеуге қатысады.
Морфофункционалды ұйым. Ортаңғы ми ( mesen cephalon) мидың квадригеминасы мен аяқтарымен ұсынылған. Ортаңғы мидың ең ірі ядролары қызыл ядро, қара субстанция және бассүйек ( көз-қозғалтқыш және трохлеарлы ) нервтердің ядролары, сондай-ақ ретикулярлық формацияның ядролары. Түрту функциялары. Олар көру, есту ақпаратын алу есебінен жүзеге асады. Ө ткізгіш функциясы. Ол барлық көтерілу жолдарының оның үстінгі таламусқа ( медиальды ілмек, жұлын-таламикалық жол ), ми мен мишыққа өтуінен тұрады. Төмен түсетін жолдар ортаңғы ми арқылы сопақша миға және жұлынға өтеді. Бұл пирамидалық жол, кортикальды-көпір талшықтары, руброретикулоспинальды жол. Қозғалтқыш функциясы. Трохлеарлы нервтің ядросы ( n. trochlearis ), көз қозғаушы нервтің ядролары ( n. oculomotorius ), қызыл ядро ( nucleus ruber ), қара зат ( sub stantia nigra ) есебінен жүзеге асады. Қызыл ядролар мидың аяқтарының жоғарғы бөлігінде орналасқан. Олар ми қыртысымен ( қыртыстан түсетін жолдар ), қыртыстық ядролардың астында, мишықпен және жұлынмен ( қызыл ядролық жұлын жолы ) байланысады. Мидың базальды ганглийлері, мишық қызыл ядроларда аяқталады. Қызыл ядролардың сопақша мидың ретикулярлық түзілімімен байланысының бұзылуы децеребративтік қаттылыққа әкеледі. Бұл жағдай аяқ-қолдың, мойынның және арқаның экстензорлық бұлшықеттерінің күшті кернеуімен сипатталады. Децеребративтік ригидтіліктің негізгі себебі бүйірлік вестибулярлық ядроның ( Deiters nucleus) экстензорлы мотонейрондарға айқын белсендіру әсері болып табылады. Бұл әсер қызыл ядроның және оның үстінде жатқан құрылымдардың, сондай-ақ мидың тежегіш әсерлері болмаған кезде максималды болады. Миды бүйірлік вестибулярлық нервтің ядросынан төмен кескенде, децеребративтік ригидтілік жоғалады.
Ми қыртысының қозғалтқыш аймағынан, қыртыс асты ядроларынан және мишықтан келе жатқан қозғалыс пен тірек-қимыл аппаратының жағдайы туралы ақпаратты қабылдайтын қызыл ядролар жұлынның моторлы нейрондарына рубро-жұлын жолының бойымен түзету импульстарын жібереді және осылайша бұлшықет тонусын реттейді, оның деңгейін пайда болатын еркін қозғалысқа дайындайды. Ортаңғы мидың тағы бір функционалды маңызды өзегі Қара субстанция мидың аяқтарында орналасады, шайнау, жұту ( олардың реттілігі ) әрекеттерін реттейді, қол саусақтарының дәл қимылын қамтамасыз етеді, мысалы, жазу кезінде. Бұл ядроның нейрондары мидың базальды ганглияларына аксональды тасымалдау арқылы жеткізілетін медиатор дофаминді синтездеуге қабілетті. Қара субстанцияның жеңілуі бұлшықеттердің пластикалық тонусының бұзылуына әкеледі. Скрипкада ойнағанда, жазуда, графикалық жұмыстарды орындауда пластикалық тонның жақсы реттелуін қара зат қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, белгілі бір қалыпта ұзақ уақыт бойы ұсталған кезде бұлшықеттерде олардың коллоидтық қасиеттерінің өзгеруіне байланысты пластикалық өзгерістер орын алады, бұл энергияның ең аз шығындарын қамтамасыз етеді. Бұл процесті реттеуді қара заттың жасушалары жүзеге асырады. Окуломоторлық және трохлеарлы нервтердің ядроларының нейрондары көздің жоғары, төмен, сыртқа, мұрынға және төмен қарай мұрын бұрышына қозғалысын реттейді. Окуломоторлы нервтің қосалқы ядросының нейрондары ( Якубовичтің ядросы ) көз қарашығы мен линзаның қисаюын реттейді.
Рефлекторлық функциялар. Ортаңғы мидың функционалды тәуелсіз құрылымдары квадригеминаның туберкулезі болып табылады. Жоғарғылары көру анализаторының бастапқы қыртыс асты орталықтары ( диэнцефалонның бүйір жыныс денелерімен бірге ), төменгілері есту ( диэнцефалонның медиальды геникулярлық денелерімен бірге ) болып табылады. Оларда көрнекі және есту ақпаратының бастапқы ауысуы орын алады. Квадригеминаның туберкулезінен олардың нейрондарының аксондары діңнің ретикулярлық формациясына, жұлынның моторлы нейрондарына барады. Төрттік колликулалардың нейрондары полимодальды және детекторлы болуы мүмкін. Соңғы жағдайда олар тітіркенудің бір белгісіне ғана әсер етеді, мысалы, жарық пен қараңғылықтың өзгеруі, жарық көзінің қозғалыс бағыты және т.б. дыбыс оп ковье сигналдары. Гипоталамус арқылы бұл жағдайларда ортаңғы мидың белсендірілуі бұлшықет тонусының жоғарылауына, жүректің жиырылуының күшеюіне әкеледі ; болдырмауға, қорғаныс реакциясына дайындық бар.
Квадригемина индикативті көру және естуді ұйымдастырады Қозғыш рефлекстер. Адамдарда төртбұрышты рефлекс бақылаушы болып табылады. Квадрупольмияның қозғыштығы жоғарылаған жағдайда, кенеттен дыбыс немесе жеңіл тітіркену кезінде адам дірілдейді, кейде орнынан секіреді, айғайлайды, тітіркендіргіштен мүмкіндігінше тезірек алыстайды, кейде шектеусіз ұшу. Төрттік рефлексті бұзған кезде адам қозғалыстың бір түрінен екіншісіне тез ауыса алмайды. Демек, квадригеминалар ерікті қозғалыстарды ұйымдастыруға қатысады.
