Қазақстан тарихы 6 сынып 1 сабақ Бөлім тақырыбы: Х –ХІІІ ғасырдың басындағы Қазақстан Сабақ тақырыбы: Қарахан мемлекеті Зерттеу сұрағы : Неліктен Қарахан мелекеті исламды мемлекеттік дін деп жариялады
6.3.1.3 – X ғ. – XIII ғ. басындағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын анықтау ; 6.2.1.2 ислам дінінің қоғамдық өмірге ықпалын анықтау ; 6.3.1.4 тарихи ұғымдарды қолданып, Қарахан мемлекетіндегі жер иелену ерекшеліктерін түсіндір Сабақ мақсаты: X ғ. – XIII ғ. басындағы Қарахан мемлекетінің даму ерекшеліктері мен жер иеліктерінің түрлерін анықтау;
- Қарахан мемлекетінің даму ерекшеліктерін анықтайды ; - тарихи ұғымдарды қолданып, Қарахан мемлекетіндегі жер иелену ерекшеліктерін түсіндіреді ;
Иқта - өз пайдасына салық жинау құқығы бар жер үлесі. Иқтадар-иқтаның иесі, феодал. Вақф - мұсылман дінбасыларының жері. Мүлік – (мильк) орта ғасырладағы дінбасыларының жекеменшік жерлері.
Деректер бойынша Қарахан әулетінің шығу тегі ______ _______________ байланысты. 999 жылы қарахандықтар ______________ мемлекетін талқандады. Қарахан мемлекеті мен Қыпшақ хандығы арасындағы солтүстіктік шегара ____________ және _____________ көлдерінің бойымен өтті. 942 жылы Қашғариядағы қарлұқ тайпалары ____________ қаласын басып алды. Ихта және ихталақ жүйе _________________ қатынастардың дамуына ықпал етті. Дескриптор Мәтіндегі сөйлемдерді керекті сөздермен толықтырады.
Жауабы: Деректер бойынша Қарахан әулетінің шығу тегі Қарахан атауымен байланысты. 999 жылы қарахандықтар самани мемлекетін талқандады. Қарахан мемлекеті мен Қыпшақ хандығы арасындағы солтүстіктік шегара Алакөл және Балқаш көлдерінің бойымен өтті. 942 жылы Қашғариядағы қарлұқ тайпалары Баласағұн қаласын басып алды. Ихта және ихталақ жүйе феодалдық қатынастардың дамуына ықпал етті.
Қарахан мемлекетіндегі жер иелену мен салық түрлерінің атауына сәйкес мағына беріңіз Дескриптор Білім алушы Қарахан мемлекетіндегі жер иеліктерін анықтайды және сипаттайды; Қарахан мемлекетіндегі салық түрлерін анықтайды және сипаттайды; Фақф Иқта Мүлік
Жауабы : 1. Қарахан мемлекетіндегі жер иеліктерін иқта, вақф және мүлік жатады. 2. Иқта- қағанның өз маңайындағыларға,туысқандарына берген жер үесі және сол аумақтан салық жинау құқығын да оларға сыйлады. 3. Вақф - дінбасыларына өсиет етіп берілген жерлер, бұл жерлер де салықтан босатылды. 4. Жекеменшік-мүлік- мемлекеттік салық түріндегі жерлер болды.
Қарахан мемлекетінде болған оқиғаларды анықтаңыз 1) ислам мемлекттік дін деп жарияланды 2) көшпелі түркілердің отырықшылануы тоқтады 3 ) будда мемлекеттік дін деп жарияланды 4) көшпелі түркілердің отырықшылануы белсенді түрде жүрді 5) иқталық жүйе қалыптасты 6) Бір орталыққа бағынған билік жүйесі қалыптасты Дескриптор Білім алушы 1. Қарахан мемлекетінде болған 1оқиғаны анықтайды; 2. Қарахан мемлекетінде болған 2-ші оқиғаны анықтайды; 3. Қарахан мемлекетінде болған 3-ші оқиғаны анықтайды.
Жауабы : 1) ислам мемлекттік дін деп жарияланды 2) көшпелі түркілердің отырықшылануы белсенді түрде жүрді 3) иқталық жүйе қалыптасты
Қарахан мемлекеті Х ғасырдың екінші жартысынан ХІІІ ғасырдың алғашқы он жылдығы арасында өмір сүрген ең ірі ортағасырлық мемлекет. Мемлекеттің құрылуы қазіргі Қазақстан мен Орта Азия халықтарының тарихында маңызды орын алады. Қарахан мемлекетінің қоғамдық құрылыс жүйесі өзіне дейінгі түрік мелекеттеріне қарағанда өзгешелеу болды. Ол қағанаттағы жер иелену түрлерінен, алым - салық жинау жүйесінен де байқалады.
Рефлексия «Бағдаршам » Үй тапсырмасы: тақырып бойынша 5 -7 сұрақ дайындау.
