Та қырыбы : Ғылым тарихы және оның дамуы Орында ған: Кенжебекова М.Н Тексерген: Сулейменов П.М Әл – Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Алматы 2022
Ғылыми білім Қарапайым білім Ғылым дегеніміз З аттардың, құбылыстар мен процестердің ішкі болмысын, табиғатын ашып көрсететін, олардың даму заңдылықтарын, байланыстарын ашып, даралап тұжырымдайтын шынайы ақиқат, жүйеленген, қисынға келтірілген білім ж ə не объективті шындық.
Ғылымның негізгі ерекшеліктері : табиғат пен қоғамның объективі, адам санасынан т ə уелсіз заңдарын ашу - ғылымның негізгі мақсаты. Ғылым - тарихи - заттық ж ə не рухани дүниенің объективті заңдарын ашу ж ə не қарастырып отырған құбылыстарды, процестерді солардың негізінде түсіндіріп, жаңа бағыттармен бағдарларын болжай білу құралы.
Ғылымның дамуы туралы негізгі концепциялар екі бағытқа ə келді : Экстернализм - бұл тарихи-ғылыми ағым бойынша ғылымның дамуы на сыртқы ə леуметтік-экономикалық факторлармен ж ə не ə скери істің қажеттіліктері себеп болды. Интернализм - бұл тарихи-ғылыми ағым бойынша ғылымның дамуы ғылыми идеялардың өзіндік заңдылығымен негізделген тарих Оның өкілдері : Дж. Бернал, Р. Мертон, А. Кромби, Г. Герлак, Э. Цильзель, О. Шпенглер, Б. Гессен, Ст. Тулмин, Д. Гачев т.б. Яғни, ғылымға ə сер ететін - қоғамның сұранысы Өкілдері: А. Койре, Р. Холл, Дж. Рэнделл, П. Росси, Г. Герлак, К. Поппер т.б.
Ғылымның пайда болу м ə селесі : негізгі бес болжаудан тұрады. 1-болжау. Кейбір ғалымдар антика ғылым феноменіне назар аударады, яғни, сол кезде теориялық ғылымның негіздері қалыптасты деген пікір ( мысалы, Евклид геометриясы ). Алғашқы натурфилософтар ( Стагириттің анықтамасы бойынша « фисиологтар ») көбінесе философтар емес, ғалымдар болған. Евклид геометриясы Алғашқы ежелгі грек натурфилософтары - табиғатты зерттеген Милет мектебінің өкілдері: Фалес, Анаксимандр, Анаксимен жəне Эффестік Гераклит де ғалым болып саналады. Мысалы, Фалес күн тұтынуды болжаған, ай сəулесін түсіндірген, Ай Күннен өз сəулесін шағылыстырады.
2-і болжауда, антика ғылымынан ежелгі түрі - Мысыр өркениет і Б.д.д. І V мың жылдықта Ежелгі Мысыр өркениеті математика, медицина, география, химия, астрономия салаларында терең біліммен меңгерген. Ежелгі Мысырдан шыққан құпия, мистикалық ілімдері түбінде Үнді, Парсы, Халдей, Қытай мен Жапон ; Ежелгі Грекия мен Римнің біліміне ə сері айқын. Ежелгі патшалықтарында мумия жасау практикасында қолданған білімдер түбінде анатомия мен медицинаның бастаушы білімдері ; көз, тіс, хирург мамандарының пайда болуына себеп болды. Египеттанушы И. Шмелевтің пікірінше « фундаменталды заңдарды тұңғыш рет ашқандар гректер емес, Ежелгі Мысырдың абыздары гректерден бір мың жыл алдын ала қазір ашылып жатқан құпияларды меңгерген ».
Кейбір м ə ліметтерде ғылымның шығуын Батыс Еуропада (ХІІ-ХІ V ғғ.) соңғы орта ғасыр м ə дениетінің өркендеуінде деп санаған. Ағылшын епископ Роберт Гроссетест (1175-1253 жж.) Оның қаламымен «О тепле Солнца», «О радуге», «О линиях угла и фигурах», «О цвете», «О сфере», «О движении небесных тел», «О кометах» деген шығармалар жазылған. Қайта өрлеу кезеңінің басында математикаға үлкен қызығушылық болды. Мысалы, Лука Пачолидің (1445-1509 жж.) «Арифметика, геометрия, пропорциямен пропорционалдылықтың қосындысы » деп аталатын шығармасы. Осы шығармасында автор алғашқы математикалық білімге қорытынды жасайды
Бұл болжау бойынша Жаңа заман ғылымының бастамасы - жалпы еуропалық тұрғыда (Х V І-Х V ІІ ғғ. басы ), Коперниктің көзқарасы, Галилей мен Ньютонға негізделген классикалық механиканың заңдары Коперниктің көзқарасы « Ə лемнің жаңа механизмі » Аристотель- Птолемейдің теориясының жалғандығын д ə лелдейді. « Аспан деңелерінің қозғалысы туралы » шығарма - Коперник гелиоцентрлік жүйе туралы теориясын ұсынды
Жаңа заманның ең жоғарғы жетістігі - ойлаудың ғылыми т ə сілінің қалыптасуы, эксперимент ғылыми ə діс түрінде математикалық ə діспен бірігіп ж ə не теориялық табиғаттану - оны негіздейді. Жаңаеуропалық ғылымның басында тұрғандар : Бэкон, Гарвей, Кеплер, Галилей, Декарт, Паскаль, Гюйгенс, Бойль, Ньютон, Локк, Спиноза, Лейбниц. А. Уайтхед өзінің ғылыми ізденісін былай тұжырымдайды : « Қазіргі ғылым Еуропадан шыққан, бірақ оның үйі - бүкіл ə лем »
Ғылымның тарихи жасын анықтау м ə селені талдауда классификацияны қолданып екі сатыға бөледі : ғылымға дейін ғылымның өзі Қалыптасқан ғылым көбісінде практикалық т ə жірибеге, бақылауға, қарапайым білімге Нақты заттармен шұғылдану танымның идеалды бағдарламасына, идеалды объектілермен іс - ə рекет жасауға негіз болды
Ғылым тарихы жалпы адамзат тарихы мен тығыз байланысты болған соң оны келесі кезеңдерге бөлуге болады : 1) алғашқы қоғамның ғылымы 2) антика ғылымы ; 3) орта ғасыр ғылымы; 4) жаңа заман ғылымы (классикалық); 5) қазіргі ғылым (постклассикалық)
