Тақырыбы: Күйзеліс туралі Г. Сельенің ілімі. Эмоциялық стресс Орындаған: Қылышбеков Е. Тексерген: Ибраева С.С. Группа: 202 ОМ “ Астана медицина университеті ”АҚ Ф изиология кафедрасы
I Кіріспе: 1.Күйзеліс туралы түсінік II Негізгі бөлім: 1.Күйзелістің пайда болуына әсер ететін факторлар. 2.Г.Сельенің стресс туралы ілімі 3. Күйзеліс кезеңдері 4. Күйзеліс реакцияларының реттелуі, күйзеліс кезіндегі адамның мінез –құлқының өзгерістері 5.Төтенше факторлар әсерінен организм реакцияларының бейімделуі 6..Эмоциялық стресс 7. Күйзелістің организм тіршілігіндегі маңызы. III Қорытынды Пайдаланылған әдебиеттер . Жоспар:
« Күйзеліс " ( ағылш. stress- ауыртпалық,күш түсу )- деп қоршаған ортаның кез келген қолайсыз әсерлеріне организмнің арнайыланбаған бірбеткей серпелістермен жауап қайтаруымен көрінетін,оның қорғану-бейімделу мүмкіншіліктерінің жаңа деңгейде қалыптасуын айтады. Күйзеліс бір жағынан организмнің қорғаныс жүйелерін шындау, жаттықтыру. Ол негізінен психиологиялық әсерленіс
Жақсы стресс организмнің қорғаныс жүйесі ешқандай шығынсыз атқарылады (шаб ы т,көтеріңкі көңіл, нұрлану ) Эустресс Дистресс Артық күш, зақымдаушы организмнің зиян шегуі
Физикалық әсер ( ыстық немесе суық температуралар, йондағыш сәулелер, электр соққы, жарақат,ауыр қол жұмыстарын атқару т.с.с. ); Химиялық әсерлер ( улы химиялық заттар, гипоксия т.б. ); Биологиялық әсерлер ( жұқпалар, вирустар, микробтардың уыттары, жәндіктердің улары т.б. ); Психогендік ( жан-дүниелік жарақаттар, күйзелістер, ауыр қайғы-қасіреттер, көңіл-күй толқулары );
Бұл ғалымның байқауы бойынша әсер еткен қолайсыз ықпалдардың түріне қарамай оларға организм әрқашан бірбеткей жауап қайтарады. Бұл кезде: Айырша без бен лимфалық түйіндердің кері дамуы. Бүйрек үсті бездерінің гипертрофиясы. Асқазан мен ұлтабардың шырышты қабықтарында ойық жаралар дамуы. Қанда нейтрофильдер көбейіп,эозинофильдер мен лимфоциттердің азаюы. Тіндерге зат алмасуларының өзгерістері байқалады.
бойынша кез келген стрессор алдыңғы гипофизге әсер етіп,онда кортикотропин түзіліп шығуын күшейтеді.Ол өз алдына бүйрек үсті бездерінің сыртқы қабатына әсер етіп,глюкокортикоидтық гормондардың өндірілуін арттырады.Осыдан қолайсыз ықпалдардың әсерлеріне организмнің төзімділігі көтеріледі.Мәселен,жануарлардың алдыңғы гипофизін немесе бүйрек үсті бездерін сылып тастағанда,кез келген ықпалдарңа олардың төзімділігі қатты азайып,бұл жануарлар тез өліп қалады.Ал,жануарларға алдын ала кортикотропин немесе глюкокортикоидтық гормон ( гидрокортизон,кортизон,преднизолон т.с.с ) енгізіп,содан кейін оларға химиялық улы зат енгізсе немесе оларды жарақаттаса,онда бұл көрсетілген ықпалдарға деген жануарлардың төзімділігі артады.Сол себептен кортикотропин мен глюкокортикоидтық гормондарды адаптациялық гормондар деп атайды. Г.Сельенің пікірі
Адаптациялық синдром Абыржу Т өзімділік Қалжырау
Әркелкі зиянды түрткілер әсер еткендегі организмнің орнықты күйін көрсетеді, яғни оларға төтеп беретін қасиеті. Бұл кезеңде бүйрек үсті бездерінің гипертрофиясы байқалады,кортикостероидтардың түзілуі артады,глюконеогенез күшейеді.Бұл кезде өзгерген сыртқы ортаның жағдайларына организмнің бейімделу мүмкіншілігі ең жоғарғы деңгейге көтеріледі.
Қоршаған ортаның тек белгілі түрткілерінде ғана байқалады. Ол кейбір жұқпалы аурулардан немесе жасанды иммунизациядан кейін пайда болады. Сонымен бірге ортаның белгілі бір түрткілеріне (биік таулы жерде, суықтықта,күшті жүктемелерге)бейімделіс кезінде туады. Табиғаты әралуан көптеген түрткілердің төтенше әсерлеріне организмнің тұрақтылығын айтады. Бұл ғарышкер, ұшқыштардың орасан жүктемелері кезінде байқалады. Организмнің зиянды әсерлерге жауаптары, іс атқарылатын деңгейіне қарамастан, біртұтас жүйелік әсерленіс түрінде қалыптасады. Ол өз ықпалын ағзалар мен тіндерге жүйке және сөліністік жүйелер арқылы жеткізеді. Арнамалы төзімділік Бейарнамалы төзімділік
Қалжырау сатысында организмнің тіршілік мүмкіншіліктері таусылады,бүйрек үсті бездерінің сыртқы қабаты азаяды,артериялық қысым төмендейді,нәруыздардың ыдырауы артады,дене қысымы төмендейді,гипогликемия байқалады.
Қазіргі көзқарастар бойынша стресс жүйке жүйесі мен эндокриндік бездердің қатысуымен дамитын организмнің күрделі жүйкелік –сұйықтық серпілісі.Бұл серпіліс дамуында орталық жүйке жүйесі,мидың сыртқы қыртысы,гиппокамп,лимбикалық жүйе,мидың торлы құрылымы,гипоталамус т.б. Мидың құрылымдары,шеткері жүйкелер мен дербес (вегетативтік) жүйке жүйелері қатысады.көптеген қолайсыз ықпалдардың организмге әсері жүйкелік –рефлекстік жолдамен болады. Сыртқы және ішкі қабылдағыштардан (рецепторлардан) жүйкелік серпіндер орталық жүйке жүйесіне түсіп, ми қызметтерінің өзгерістеріне әкеледі.
Стресске әдетте адамда үрей, абыржу жағдайлар туындайды, олар шабуылшы немесе қорғаушы сияқты белсенді әрекетке автоматты әзірлеу болып табылады. Бұндай дайындық организмде әрқашан,стресске болатын реакцияға тәуелсіз және ешқандай физиқалык әрекет болмаса да, жүзеге асарылады. Организмді жоғары дайындыққа алып келетін Вегетатативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімінің мобилизациясы қауіпсіз болып табылады Олар : Жүректің жиілеп соғады Қан қысымы көтеріледі Бұлшықеттерге күш түседі Адам организмінің стресске реакциясы
Жағымсыз факторлар ( стрессорлар ) стресст i ң реакцияларын туындатады, яғни стресс жағдайын Адам өзгерген жағдайға саналы немесе санасыз түрде қалыптасуға әрекеттенеді. содан соң теңестіру немесе бейімделу басталады. Адамда пайда болған жағдайға тепе теідік қалыптасады және стресс ешқандай зардап бермейді, немесе оған бейімделмейді – яғни бұл жағдай жағымсыз бейімделу деп аталады. Солардың салдарынан әр түрлі психикалық және физикалық ауытқулар пайда болады.
Ол организмнің бейімделу резерві төмен және оның стресске карсы тура алмайтын адамдарда көрінеді. Әлсіздік, үмітсіздік, депресия жағдайлары туындайды. Алайда мұндай стресс реакциясы уақытша болады.
Адам көңіл тепе теңдігін яғни денскаулығын жақсарту үшін жұмыс саласын өзгертеді және өзіне пайда әкелетін спорт, музыка, бақта жұмыс істеу коллекция жасаумен шұғылданады. Босаңсу Адам организмінің психикалық болсын, физикалық болсын табиғи бейімделуін жоғарлатады. Бұл реакциялар өте әсерл i.
Күйзелісті жағдайда бүйрек бездері қанға қуатты гормондарды айдайды, оны бүкіл ағзаға жайып жібереді. Ол қан қысымын көтереді, тамырдың соғысы мен тыныс алуды жиілетеді, бұлшық еттері тартылады, бауыр қанға қантты көбірек жібереді. Бұлар адамның есте сақтау қабілетін әлсіретеді, тез шаршап-шалдығатын күйге түсіреді, неше түрлі сұмдық ойлар басына келіп, ұйқысы қашады. Бұлшық еттерінің босаңсып, бастың ауруы, жыныстық дәрменсіздік пен тері ауруының мазалауы да сарыуайымнан арыла алмаудан болады. Күйзеліс кезінде ағзадағы дәрумендер жедел жойылады, кейін орнын толтыру қиынға соғады.
Эмоциялық стрессті зерттеу невроздарды емдеу істеріне көмектеседі. Сондықтан ұзақ және тиімді психофармокологиялық емдеу психиканы зақымдаушы әсерлердің эмоциялық зерде,ізжазбасын өшіріп,толық немесе жартылай психикалық іс-әрекетті қалпына келтіреді.Сонымен бірге нәтижелі емгерліктің алғы шартты-мидың өзінің өтеміс тетіктерін белсендіріп, дерттену сәттерін жою немесе шектеу
Сонымен,стресс дамуына әкелетін жағымсыз ықпалдар ұдайы өзгеріп тұратын қоршаған ортаның жағдайларына организмнің бейімделу мүмкіншіліктерін арттырады.Бұл кезде организмнің төзімділігі әсер етуші ықпалға емес,көптеген басқа жағымсыз әсерлерге де жоғарылайды.Былайша айтқанда,бір жағымсыз ықпалдан кейін екінші қолайсыз ықпалдың зиянды әсері әлсірейді. Сонымен қатар стресс бір жағынан адамның тіршілігіне маңызды адаптациялық әсер етсе, екіншіден көптеген жұқпалы емес аурулардың дамуына әкелетіндігі байқалады. Қорытынды
“Адам физиологиясы ” Х.Қ. Сатбаева., А.А. Өтепбергенов., Ж.Б.Нілдібаев. Алматы 2005 “ Основый физиологи человка ” Н.А.Агаджанян. И.Г.Власова., Н.В.Ермакова., В.И.Торшин. Патофизиология.Ә.Нұрмағамбетов А.2007 жыл. Денсаулық журналы,2005 жыл. www.rambler.ru http://medichelp.ru http://womenshealth.ru Источник: журнал "Качество жизни. Профилактика. " № 6 ноябрь-декабрь 2003 www.profilaktika.ru Пайдаланылған әдебиеттер
