Қарастырылатын сұрақтар: Активтерд i ң құнсыздануы, оның анықтамасы мен белг i лер i. Орны толтырылатын құн. Сату бойынша шығындарды алып тастагандағы әд i летт i құн. Қолдану құндылыгы. Басты ( генерирулдық ) б i рл i к. Құнсызданудан алынатын зиянды тану. Құнсызданудан алынатын зиянды қайта калпына келт i ру ( реверсировандық ). Активтердің құнсыздануының синтетикалық есебі
Активтердің құнсыздануы (impairment of assets) - осы активтің амортизациясы, сондай-ақ құнның инфляциялық жоғалуы нәтижесінде байқалатын жоғалтудан артық болашақ кірістердің немесе активтің әлеуетінің жоғалуы. Бұл жағдайда бухгалтерлік есепте активтің ағымдағы құны оны сатудан алынатын кірістерден асып түседі. кәсіпорын активтерінің баланстық құны олардың өтелетін сомасынан аспауын қамтамасыз ету болып табылады. « Активтердің құнсыздануы » 36 ХҚЕС ( IAS) мақсаты
Мысалы : С іздің жабдықты бухгалтерлік есепте көрсетілген, баланстық құн 100 000 долларды құрайды. Жабдықтар моральдық жағынан ескірген және сіз осы жабдықтағы жұмысты тоқтатуға ниеттенесіз. Компания осы жабдықты одан әрі пайдалануды болжамай, сіз оны сатуға шешім қабылдайсыз. Сіздің консультанттың бағалауы бойынша, сату нәтижесінде тек $25 000 алуға болады. Сіздің құралыңыз бухгалтерлік есепте жоғары баға бойынша көрсетілген, өйткені оның баланстық құны ($100 000) пайдалану нәтижесінде да, сату жолымен де өтелмейді. Актив құнсыздануға жатады.
36 ХҚЕС келесі терминдерді қолданады: Қаржылық жағдай туралы есептік құн — жинақталған амортизация және құнсызданудан болған жинақталған шығын сомасы шегерілгеннен кейін актив көрсетілетін сома; Ақша қаражатын қозгалысқа келтіретін бірлік — бұл басқа активтерден немесе активтер тобынан түсетін ақшалай қаражаттар ағынына едәуір дәрежеде тәуелді емес ақшалай қаражаттардың түсімін қамтамасыз ететін ең аз бірегейлендірілетін активтер тобы ; Корпорациялық активтер — бұл қарастырылатын қозғалысқа келтіретін бірліктер, сол сияқты басқа да қозғалысқа келтіретін бірліктер ретінде ақша қаражаттарының болашақ түсімдеріне салым салатын гудвиллден басқа активтер ; Есептен шығару шыгындары — бұл қаржы шығындарын және, пайдаға салынған салық жөніндегі шығыстарды қоспағанда, активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктердің шығарылуына тікелей байланысты қосымша шығындар ; Амортизацияланатын құн — актив сатып алуға шыққан нақты шығындар немесе өзіндік құн шегеріліп, қаржы есептілігінде нақты шығындардың орнына көрсетілген басқа өлшем ;
6) Амортизация — бұл активтің амортизацияланатын сомасын оның пайдалы қызмет мерзімі ішінде жүйелі түрде бөлу ; 7) Сатуға жұмсалған шыгындар шегерілген әділ құн — бұл жақсы хабардар, осындай мәміле жасағысы келетін және бір-біріне тәуелді емес тараптардың арасында мәміле жасалған кезде, есептен шығару шығындары шегеріліп, активті немесе қозғалысқа келтіретін бірліктерді сату жолымен алуға болатын сома; 8) Құнсызданудан болған шығын - бұл активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнының немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің оның өтеу сомасынан асатын сомасы ; Активтің немесе қозғалысқа келтіретін бірліктің өтеу сомасы екі өлшемнің ең үлкені : оны сатуға шыққан шығындар немесе шегерілген оның әділ құны немесе оны пайдалану құндылығы болып табылады. 9) Пайдалы қызмет мерзімі — бұл не: ( a) ұйым активті пайдалануды көздейтін уақыт кезеңі не ( b) өндіріс бірліктерінің немесе ұйым активті пайдаланудан алуды күтетін сол сияқты бірліктердің саны; 10 ) Пайдалану құқығы — бұл активтен немесе қозғалысқа келтіретін бірліктен алынуы күтілетін ақшалай қаражаттардың болашақ ағындарының дисконтталған құны.
« Активтердің құнсыздануы » 36 ХҚЕС ( IAS) Келесілерге қолданылмайды: Келесілерге қолданылады: қорлар; қаржылық активтер; пайдаға салынатын салық; қызметкерлердің сыйақылары; құрылыс бойынша келісімшарттар; инвестициялық жылжымайтын мүлік (әділ құнын ескере отырып); ауыл шаруашылығы активтері (әділ құнын ескере отырып); сақтандыру келісімшарттары; сатуға арналған, айналымға түспейтін активтер. негізгі құралдар; инвестициялық жылжымайтын мүлік (өзіндік құнын ескере отырып); материалдық емес активтер; гудвил; еншілес компаниялар, қауымдасқан компаниялар, өзіндік құн бойынша бірлескен кәсіпорындар; қайта бағаланған құн бойынша активтер.
Құнсыздануға жататын активтерді анықтау : Әрбір есепті кезеңнің соңында активтің құнсыздануы мүмкін қандай да бір белгілері барын бағалау қажет ; Құнсызданудың ешқандай белгілері болмаса, құнсыздануға сыақтама жүргізу қажет емес. Алайда, ол үшін алдымен бағалау жүргізу қажет ; Егер әлі пайдалану мерзімі белгісіз пайдалы материалдық емес активтерді ( мысалы, тауар белгілерін ) немесе материалдық емес активтерді иеленсе, жыл сайын осы активтерді құнсыздану мәніне тексеру қажет. Егер есептік жазбаңызда бизнесті біріктіру кезінде сатып алынған қандай да бір гудвил көрсетілсе, жыл сайын құнсыздану мәніне осы гудвилді тексеру қажет.
Активтің құнсыздануы мүмкіндігінің көрсеткіш болу-болмауын анықтағанда, ұйым, ең кемінде, төмендегі көрсеткіштерді, қарастыруы тиіс: АҚПАРАТТЫҢ СЫРТҚЫ КӨЗДЕРІ: (a) кезең ішінде активтің нарықтық құны уақыт өткеннен кейін немесе қалыпты пайдаланылғаннан кейін күтуге болатынға қарағанда айтарлықтай елеулі өлшемге азайған ; ( b) ұйым үшін теріс әсер ететін елеулі өзгерістер кезең ішінде болған немесе таяу болашақта ұйым жұмыс істейтін технологиялық, нарықтық, экономикалық немесе заңдық жағдайларда немесе актив арналған нарықта күтіледі ; ( c) кезең ішінде инвестициялар кірістілігінің нарықтық пайыздық мөлшерлемелері немесе басқа нарықтық көрсеткіштері ұлғайған және осы ұлғаюлар, бәлкім, активті пайдалану құнын есептеген кезде дисконттау мөлшерлемесіне әсер етуі және оның өтелетін сомасын елеулі түрде азайтуы мүмкін ; ( d) ұйымның таза активтерінің қаржылық жағдай туралы есептік құны оның нарықтық капиталдандыруынан асып түседі.
АҚПАРАТТЫҢ ІШКІ КӨЗДЕРІ: (e) активтің тозуының немесе табиғи бүлінуінің дәлелдері бар ; ( f) ұйым үшін теріс ықпал ететін елеулі өзгерістер кезең ішінде жасалды немесе активті ағымдағы немесе болжамды пайдалану дәрежесінде немесе тәсілінде таяу болашақта күтіледі. Ондай өзгерістердің қатарына : қарапайым актив, актив пайдаланылатын қызметті тоқтату немесе қайта құрылымдау жоспарлары, бұрын болжанған шығу күні басталғанға дейін активті өткізу жоспарлары, сондай-ақ активтің қызмет мерзімін - шектеусіз мерзімнен уақыты жағынан шектеулі мерзімге қайта қарау жатады ; ( g) ішкі есептілік активті пайдаланудың ағымдағы немесе болашақ нәтижелерінің болжанғаннан нашар екенін көрсетеді.
Мыналардың болуы активтің мүмкін болатын құнсыздануының ішкі есептіліктен алынған дәлелі болып табылады : ( a ) актив сатып алуға арналған ақшалай қаражаттар ағындарының немесе оны пайдалану және қызмет көрсету үшін бюджетте бұрын көзделгеннен едәуір жоғары ақшалай қаражаттарға деген келесі қажеттіліктердің ; ( b) ақшалай қаражаттардың нақты таза ағындарының немесе осы активке байланысты, бюджетке салынғаннан едәуір төмен операциялық пайданың немесе шығынның ; ( c) ақшалай қаражаттардың бюджетте көзделген таза ағындарының немесе операциялық пайданың едәуір төмендеуінің, немесе осы активтен шығатын бюджетте көзделген шығындардың едәуір ұлғаюының ; немесе ( d) операциялық шығындардың немесе актив бойынша ақшалай қаражаттардың ағымдағы кезеңнің көрсеткіштерін болашақ кезеңдерге арналған бюджеттік көрсеткіштермен біріктіру кезінде туындайтын таза жылыстаулардың болуы.
ОРНЫ ТОЛТЫРЫЛҒАН ҚҰН Активтердің ең үлкен өлшемі /GGU істен шығуға арналған шығындарды шегергендегі әділ құн пайдалану құндылығы Осы екі шаманы міндетті түрде анықтаудың қажеті жоқ, өйткені, егер олардың біреуі ғана активтің теңгерім құнынан асып кетсе, онда ешқандай бұзушылықтар жоқ. Егер жеке актив басқа активтердің ( не активтер топтарының ) ақша қаражатының ағындарына едәуір дәрежеде тәуелсіз ақша қаражатының ағынын генерацияламаса, онда осы актив тиесілі CGU үшін өтелетін соманы анықтау қажет.
МЫСАЛ: Ұйымның жабдықты көрсетілген есебінде баланстық құн $300 000 көрсетеді. Жауап беруші : Кулик Мария Викторовна Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 желтоқсандағы № 1301 қаулысымен бекітілген Мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру Ережесінде нотариалды куәландыру керек деп тікелей көрсетілген құжаттарды ғана нотариалды куәландыру қажет. Келісімшарттың қолданылу мерзімі 2 айды құрайды. Келісім-шарт аяқталғаннан кейін сіз осы жабдықты пайдалануды тоқтатасыз, содан кейін ол кәдеге жаратылады. Келісім-шарт жасалғанға дейін сіз өнімнің өзіндік құнын есептейсіз. Бұл жабдықта өнім бірлігін дайындау құны 10 долларды құрайды. Келісім-шартта 45 000 бірлік шығару көзделген, сондықтан жабдықтың пайдалану құндылығы $ 450 000 құрайды. Қазіргі уақытта жабдықтың таза сату бағасы $ 275 000. Өтелетін сома- бұл « Сатуға арналған шығыстарды шегергендегі әділ құнның » ($275 000) және жабдықтың « пайдалану құндылығының » ($450 000) ең үлкен шамасы. Осылайша, ол $ 450 000.
САТУ БОЙЫНША ШЫҒЫНДАРДЫ АЛЫП ТАСТАҒАНДАҒЫ ӘДІЛЕТТІ ҚҰН активті сату кезінде алынатын немесе бағалау күніне нарық қатысушылары арасындағы әдеттегі мәміле барысында міндеттемені беру кезінде төленген баға. бұл, мысалы, сот шығындары, мәмілеге ұқсас салықтар, активті жоюға арналған шығындар және активті сатуға дайындау үшін тікелей қосымша шығындар.
Қайта бағаланған активтің құнсыздану мүмкіндігін анықтау әділ құнды анықтау үшін қолданылған әдіске байланысты болады : егер активтің әділ құны оның нарықтық құны болып табылса, онда активтің әділ құны мен сатуға жұмсалған шығындар шегерілген оның әділ құны арасындағы бірден-бір айырмашылық активтің шығып қалуына жұмсалған тікелей қосымша шығындар болып табылады ; егер шығару шығындары маңызды болса, онда сатуға шыққан шығын шегерілген қайта бағаланған активтің әділ құны оның әділ құнынан міндетті түрде төмен болады. Демек, қайта бағаланған актив, егер оны қайта бағалау құны оны қайта бағалау өлшемінен ( яғни, әділ құнынан ) аз болса, құнсызданды деп есептеледі. Осы жағдайда қайта бағалау жөніндегі талаптар қолданылғаннан кейін, ұйым 36 ХҚЕС-ты активтің құнсыздану фактісін анықтау үшін қолданады.
Пайдалану құндылығы (' value in use') активтен немесе GGU болашақ ақша ағындарының келтірілген ( дисконтталған ) құнын білдіреді. Активті пайдалану құндылығын бағалау кезеңдері активті пайдалануды жалғастыруға және оның біржола шығып қалуына байланысты болашақ түсімдерді бағалау және ақшалай қаражаттардың жылыстауы ақшалай қаражаттардың осы болашақ ағындарына дисконттың тиісті мөлшерлемесін қолдану
1-кезең: болашақ ақша ағындарын бағалау Ұйым пайдалану құндылығын бағалаған кезде, әрқашан ақша қозғалысы болжамдарын төмендегілер бойынша негіздейді : активті пайдалы пайдаланудың қалған мерзімі ішінде орын алатын шарттар басшылығының ең жоғары бағалауын құрайтын ақылға қонымды және қолайлы жорамалдар; ең соңғы қаржылық бюджет (5 жылдан аспайтын); Кейінгі жылдары тұрақты немесе төмен өсу қарқынын пайдалана отырып, 5 жылдан астам кезеңдерге ақша ағындарының болжамдарын экстраполяциялау.
Ұйымның а қшала й ағымды бағалауға Енгізу қажет Енгізу қажет емес Активті одан әрі пайдаланудан түскен ақша қаражатының түсу ағымының болжамдары ; Активтерді одан әрі пайдалануынан ақшалай қаражаттардың ағынын алу үшін ақшалай қаражаттардың кету ағынын болжау; Активті пайдалы пайдалану мерзімі аяқталғаннан кейін шығару кезінде алуға ( немесе төлеуге ) жататын таза ақша ағындары. Дебиторлық берешектен ақша қаражаттарының түсу ағымы; Кредиторлық берешектен ақша қаражаттарының кету ағымы; Компания әлі орындамаған болашақ қайта құрылымдаумен байланысты түсетін ақша қаражаттарының ағымы; Активтің өнімділігін жақсарту немесе арттыру үшін күтілетін ақша қаражаттары ағымының ағымы; Қаржылық қызметтен ақша қаражатының ағымының кетуі мен келуі; Пайдаға салынатын салық бойынша түсімдер мен төлемдер.
Сондай-ақ инфляцияны да ескеру керек !!! Ұйым ақшалай ағымды болжау мен дисконттау мөлшерлемесін таңдау кезінде реттілікті қолдану қажет. Ұйым : өзінің болашақ ақша ағындарын инфляция мөлшеріне түзете алады немесе дисконттаудың номиналды ставкасын пайдалана алады немесе сіз өзіңіздің болашақ ақша ағындарын нақты мәнде болжай аласыз және дисконттаудың нақты ставкасын пайдалана аласыз.
2-кезең: дисконттау ставкасын анықтау : Дисконттау-болашақ ақша ағындарының ағымдағы құнын анықтау. Ұйым ақша ағындарын болжағаннан кейін олар келтірілген құнды есептеу үшін пайдаланатын дисконттау ставкасын анықтау қажет. Дисконттау ставкасы ақшаның уақытша құнының да, активке тән тәуекелдердің де ағымдағы нарықтық бағасын көрсететін салық салынғанға дейінгі ставканы білдіреді. Ұйым өз есептік ставкасын таңдаудың ең жақсы жолы-нарықты зерттеу және нарықтық пайда ставкасын таңдау. Алайда сақ болатын жайт бар!!! Пайданың нарықтық нормалары әдетте салық төленгеннен кейін ставка ретінде белгіленіп, ал ұйымға салыққа дейін ставка қажет. Сондықтан ұйым салықты төлегеннен кейін ставкаға негізделе отырып, салық салғанға дейін ставканы алдын ала анықтау керек.
PV = FV * 1/(1+R)n дисконттау формуласын мынадай сөздермен сипаттауға болады : Дисконтталған құн дисконттау факторы деп аталатын қандай да бір көбейткішке көбейтілген болашақ құнға тең. Дисконттау коэффициенті 1 / (1+ R)n, формуланың өзінен көрініп тұрғандай, пайыз ставкасы мен уақыт кезеңдерінің санына байланысты. Дисконттау формуласы бойынша оны әр рет есептеп алмау үшін ставканың % және уақыт кезеңдерінің санына байланысты коэффициенттің мәнін көрсететін кестені пайдаланады. Кейде оны " дисконттау кестесі " деп атайды, бірақ бұл дұрыс термин емес. Бұл « дисконттау коэффициенттерінің кестесі ».
Дисконттау кестесі
Пайдалану құндылығын анықтаушы элемент тер:
Құнсызданудан болған залалды тану және бағалау Егер активтің өтелетін сомасы оның қаржылық жағдай туралы есептік құнынан аз болған кезде ғана, қаржылық жағдай туралы есептік құн активтің өтелетін сомасына дейін азайтылуы тиіс. Бұл азайтылу құнсызданудан болған залал болып табылады. Құнсызданудан болған залалдың бағалау өлшемі ол жатқызылған активтің қаржылық жағдай туралы есептік құнынан көп болған кезде, егер мұны басқа Халықаралық қаржы есептілігі стандарты талап етсе ғана, ұйым міндеттемені тануы тиіс. Құнсызданудан болған шығын танылғаннан кейін осы актив бойынша амортизациялық аударымдар активтің өзгертілген қаржылық жағдай туралы есептік құнын бөлу үшін, оның жою құнын шегере отырып ( егер ондайлар бар болса ), оның қалған пайдалы қызмет мерзімінің ішінде жүйелі негізде болашақ кезеңдерде түзетілуі тиіс.
Құнсызданудан болатын залал = баланстық құны-өтелетін құн ш ығындар үлгісі қ айта бағалау үлгісі Дебет. Пайда мен залалдар (қайта бағалаудан пайда болған залал) Кредит. Актив Кредит. Актив (түзету) Дебет. Өзге жиынтық кіріс(қайта бағалау нәтижесіндегі оң сальдо) Дебет. Пайда мен залалдар (қайта бағалаудан пайда болған залал)
Құнсызданудан алынатын зиянды қайта қалпына келтіру Мұнда ұйым құнсызданудан болған шығынды анықтау кезіндегі бірдей тәсілді ұстануы қажет. Әрбір есепті кезеңнің соңында актив ( гудвилден басқа ) үшін алдыңғы кезеңдерде танылған құнсызданудан болған шығын бұдан былай болмауы немесе азаюы мүмкін екенін анықтау қажет. Ұйым құнсызданудың болуын бағалау кезінде ғана басқа сыртқы және ішкі көздерден алынған көрсеткіштердің сол жиынтығын бағалау қажет. Ұйым активтің өтелетін сомасын бағалау өзгерген кезде ғана құнсызданудан болған залалды қалпына келтіре алады. Бұл дегеніміз, ұйым құнсызданудан зиян шегуге мүмкін емес.
Құнсызданудан алынатын зиянды қалпына келтіру Жеке актив Гудвил өспелі баланстық құн <= бастапқы баланстық құн(қайта бағалауға дейін) Қайта қалпына келтірілмейді Пропорционалды түрде активтерді жіктеу(гудвилсіз Активтердің баланстық құны ең аз мәннен артық ұлғаймайды. активтің өтелетін құны GGU а ктивтің бастапқы баланстық құны
Жеке актив үшін құнсызданудан болған шығынды қалпына келтіру. Құнсызданудан болған залалды қалпына келтіру, егер ол қайта бағаланған активпен байланысты болмаса, пайда мен шығындар туралы есепте танылады. Қалпына келтіру нәтижесінде баланстық құнның ұлғаюы, егер құнсыздану танылмаса, активтің бастапқы құнынан ( амортизацияны шегергенде ) аспауы тиіс. Сонымен қатар, сіз қайта қаралған баланстық құнды көрсету үшін келесі кезеңдерде амортизацияны түзетуді ұмытпауыңыз керек.
CGU құнсыздануынан шығынды өтеу. Ұйым ақша ағындарын генерациялайтын бірлік үшін құнсызданудан болған шығынды қалпына келтіргенде, ұйым осы активтердің баланстық құнына тепе- тең CGU активтері бойынша ( гудвилді қоспағанда ) қалпына келтіру сомасын бөлу қажет. Бұл ретте активтердің баланстық құны мәндердің ең азынан аспауы тиіс : Активтің өтелетін сомасы ; Алдындағы барлық жылдар үшін осы активтің құнсыздануынан болған залалды ескерместен айқындалуы ( амортизацияны шегергенде ) болатын активтің баланстық құнын есептеу.
Активтердің құнсыздануының есебі БЕ щоттарының үлгілік жоспарының: 2323 «Инвестициялық жылжымайтын мүліктің құнсыздануынан болатын залалға арналған бағалау резерв»; 2430 «Негізгі құралдардың құнсыздануынан болатын залалға арналған бағалау резерві» 2630 «Барлау және бағалау активтерінің құнсыздануынан болатын шығындарға арналған бағалау резерві» 2720 «Гудвилдің құнсыздануы» 2750 «Өзге материалдық емес активтердің құнсыздануынан болатын залалға арналған бағала резерві» 6240 «Қаржлыылқ емес активтердің құнсыздануынан болатын залалды қалпына келтіруден алынатын кірістер» 7420 «Қаржылық емес активтердің құнсыздануынан түсетін шығыстар» шотында жүргізіледі.
Активтердің құнсыздануына байланысты шығыстар туралы ақпаратты қорыту үшін 7420 – « А ктивтердің құнсыздануынан болған шығыстар » шоты арналған, мұнда дебет бойынша активтердің құнсыздануынан болған шығыстар есепке алынады Егер бұрын қайта бағаланған активтер құнсызданса, онда құнсыздану сомасы тиісті активтерді қайта бағалаудан болған резервті есепке алу жөніндегі шоттарға есептен шығарылады : - 5 5 20 – «Н егізгі құралдарды қайта бағалауға арналған р езерв », онда негізгі құралдарды қайта бағалау операциялары көрсетіледі.; - 5 5 30 – «М атериалдық емес активтерді қайта бағалауға арналған р езерв », онда материалдық емес активтерді қайта бағалау бойынша операциялар көрсетіледі ; - 5 5 40 – «С атуға арналған қаржы активтерін қайта бағалауға арналған резерв», онда сатуға арналған қаржы активтерін қайта бағалау бойынша операциялар көрсетіледі.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ!!!
