ЕА-31 Абдулазизова А. Әнет Н. Жұмабек А. Ильясов Е. Кәрім А. Маратова М. Сәулебай Л. Шапетов Б.
1.Жоспарлы бюджеттеу және оның мәні 2.Бюджеттер жүйесінің құрылымы және жоспарлаудың әдістемесі 3.Қаржылық бюджетін, қаржылық жоспар жасау 4.Бюджеттердің түрлері және оларды талдау ерекшеліктері 5.Нормативтік шығындардың стандарты және бақылау
Бюджет-әдетте бір жылға дейінгі шеңберде жасалған, кәсіпорынның операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметі бойынша шығыстар мен қаражат түсімдерін көрсететін жедел қаржылық жоспар. Компанияның қаржысын басқару тәжірибесінде бюджеттің екі негізгі түрі қолданылады — ағымдағы ( жедел ) және күрделі. Бюджеттеу-Жедел жоспарлау мақсаттарына сәйкес нақты бюджеттерді әзірлеу процесі ( мысалы, алдағы айға арналған төлем балансы). Смета-алдағы кезеңге кәсіпорынның ақшалай ресурстарға қажеттілігін және көрсеткіштерді есептеу жөніндегі іс-қимылдардың реттілігін айқындайтын жоспарлы есептеу нысаны. Белгілі бір мағынада "смета" ұғымы батыстық "бюджет" терминінің аналогы болып табылады.
Бюджеттік жоспарларды жасау үшін мынадай ақпараттық көздер пайдаланылады : алдыңғы кезеңдегі (ай, тоқсан, жыл ) бухгалтерлік есептілік және қаржылық жоспарлардың орындалу деректері ); * өнімді тұтынушылармен және материалдық ресурстарды жеткізушілермен жасалатын шарттар ( келісімшарттар ); * өнімді сатудың болжамды есептері немесе тапсырыстарға негізделген сату жоспарлары, сұраныс болжамдары, баға деңгейі және нарықтық жағдайдың басқа шарттары. Өткізу көрсеткіштерінің негізінде өндіріс көлемі, өнім шығаруға жұмсалатын шығындар, пайда, рентабельділік және өзге де көрсеткіштер есептеледі ; * заңнамалық актілермен бекітілген экономикалық нормативтер (салық ставкалары, амортизациялық аударымдар нормалары, банктік пайыздық мөлшерлеме, ең төменгі айлық жалақы және т. б.); * бекітілген Есеп саясаты.
Осы деректер негізінде әзірленген қаржылық жоспарлар ағымдағы қаржылық-пайдалану қажеттіліктерін, инвестициялық бағдарламалар мен жобаларды қаржыландыру үшін басшылық ( бағдар ) қызметін атқарады. Жоспарлаудың басты мағынасы ол жүмыстың тиімділігі мен өнімділігін арттырудан тұрады, ал олар өз кезегінде мыналар арқылы жүзеге асырылады : ШС-гі барлық оқиғаларды үйлестіру және мақсатты бағдарлау; -тәуекелділікті анықтау және олардың деңгейін төмендету; -уақтау (бөлшектеу ), демек соның арқасында процестерді оңайлату; -өзгеріске бейімдеу, икемділігін арттыру.
Негізгі бюджетті құру үшін құжаттарды дайындаудың дәйектілігі тұрғысынан бюджеттеудің екі құрам- дас бөлігі бөлінеді, олардың әрқай- сысы жоспарлаудың аяқталған кезеңі болып табылады : -операциялық бюджетті дайындау ; -қаржылық бюджетті дайындау. Кәсіпорын қызметін бюджеттік жос - парлаудың тиімді жүйесін ұйым- дастыру үшін бюджеттердің мынадай толассыз жүйесін жасау ұсынылады:
* материалдық шығындар; * энергияны тұтыну; * еңбекақы төлеу қоры; * амортизациялық аударымдар ; * өзге де шығыстар ; * банк несиелерін өтеу ; * салық бюджеті. Сандық бағалау тұрғысынан ағымдағы қызметті жоспарлау өзара байланысты операциялық және қаржылық бюджеттер жүйесі болып табылатын бас бюджетті құру болып табылады. Бұл Бюджет жүйесі кәсіпорынның барлық ақша айналымын қамтиды. Кәсіпорынның бас бюджеті құрылымдық бөлімшелердің барлық бюджеттерінің сомасына тең. Оңтайлы бюджет-бұл кіріс бөлімі шығыс бөлігіне тең болатын бюджет. Жиынтық бюджеттің жетіспеушілігімен кірістерді көбейту немесе шығындарды азайту арқылы оны түзету қажет. Сату бюджеті. Бұл бюджеттің мақсаты-жалпы сату болжамын есептеу. Кәсіпорынның даму стратегиясына, оның өндірістік қуаттарына және, ең бастысы, өткізу нарығының сыйымдылығына қатысты болжамдарға сүйене отырып, нақты бірліктерде сатылатын өнімдердің саны анықталады. Өндіріс бюджеті. Осы бюджеттің мақсаты-алдыңғы бюджетті есептеу нәтижелеріне және өндірілген, бірақ сатылмаған өнімнің ( өнім қорларының ) нысаналы қалдығына сүйене отырып, тауарлық өнім өндіру көлемінің болжамын есептеу. Өнімнің әр түрі үшін есептеу формуласы келесідей : Qn = VPR + OK-Oh мұндағы Qn - жоспарланған кезеңде шығаруға арналған өнім;Впр-сату көлемінің болжамы;Ок - жоспарланған кезеңнің соңындағы дайын өнімнің нысаналы қалдығы;Ол - жоспарланған кезеңнің басындағы өнімнің қалдығы.
Қаржы бюджеті қаржы ағындарын жоспарлау және басқару үшін жасалады. Ол бюджеттік кезең ішінде қолма-қол және қолма-қол ақшасыз нысанда ақша қаражатының түсуі мен төленуін сипаттайды. Бұл бюджет жиынтық болып табылады, сондықтан ак ақша ағындарының қозғалысына қатысты барлық бюджеттер туралы мәліметтерді ескереді, сондықтан амортизация және ақша талап етпейтін басқа шығындар ескерілмейді. Бюджеттің құрылымы үш бөліктен тұрады : есеп айырысу кезеңінің басындағы және соңындағы ақша қаражатының қалдығы, ақшалай қаражаттың күтілетін түсімдері және алдағы төлемдер. Бұл бюджетті құрудағы қиындық сатып алушылардан нақты ақшалай түсімдерді болжау, жеткізушілерге төлемдер мен кейінге қалдырылған төлемдерді ескеру, салық, қаржы және басқа түсімдер мен төлемдерді есептеу қажет. Бұл бюджеттің нәтижесі ақша қаражатының болжамды қалдығын анықтау болуы керек.Бұл бюджеттің маңыздылығы екі есе : бір жағынан, ақшаның есептелген қалдығы болжамды балансты құру кезінде қажетті элемент болып табылады, екінші жағынан, бұл қаржы ресурстарын басқару құралы, қаржы менеджерінің басқарушылық қызметінің ажырамас бөлігі.
" Төменнен жоғары " және " жоғарыдан төмен " қағидаты бойынша құрылған бюджеттер ақпаратты жинауды және орындаушылардан төменгі деңгейдегі менеджерлерге және одан әрі компания басшылығына біртіндеп беруді қарастырады. " Жоғарыдан төмен " қағидаты бойынша құрылған бюджеттер кері принцип бойынша құрылған және компания басшылығынан тұтастай алғанда компанияның жұмысын нақты түсінуді талап етеді. Әдетте, іс жүзінде аралас опциялар қолданылады, олардың екі түрінің де ерекшеліктері бар. Кәсіпорынның түріне және оның қызметінің ерекшеліктеріне байланысты бюджеттің келесі түрлерін атап өтуге болады.
Ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді бюджеттер. Халықаралық практикада 2 жыл және одан көп мерзімге, ал қысқа мерзімді – 1 жылдан аспайтын кезеңге жасалған бюджет ұзақ мерзімді болып есептеледі. Ресей жағдайында қысқа мерзімді бюджеттер тоқсандық және одан аз, ал алты айдан бір жылға дейін ұзақ мерзімді болып саналады. Баптан кейінгі бюджет шығыстардың әрбір жеке бабы бойынша соманы басқа бапқа ауыстыру мүмкіндігінсіз қатаң шектеуді көздейді.Уақыт кезеңі бар Бюджет. Бұл кезең соңына жұмсалмаған қаражат қалдығы келесі кезеңге ауыстырылмайтын бюджеттеу жүйесін білдіреді.
Статикалық және икемді бюджет. Бюджеттің статикалық түрінде сандар өндіріс көлеміне тәуелді емес, ал икемді бюджетті құру кезінде шығындар белгілі бір параметрге байланысты болады ( әдетте өндіріс немесе сату көлемі ). Нөлдік деңгейдегі Бюджет және сабақтастық. Нөлдік Бюджет- бұл әрдайым " нөлден " қайта жасалатын бюджет. Үздік бюджеттің үлгісі бар, оған тек ағымдағы өзгерістерді көрсететін түзетулер енгізіледі.Бас және жеке бюджет. Кәсіпорынның жалпы қызметін қамтитын Бюджет жалпы ( жалпы ) деп аталады. Оның мақсаты-жеке бюджеттер деп аталатын кәсіпорынның әртүрлі бөлімшелерінің сметалары мен жоспарларын біріктіру және жинақтау.
Қазіргі кезде “ стандарттық шығындар ” деген үғым әлемнің барлық елдерінде, оның ішінде іскерлік салада кеңінен таныла бастады. Дегенмен де, олар алғаш рет өндіріс саласында пайда болғанымен, бүгінде стандарттық шығындар кәсіпкерліктің барлық салаларында қарқынды қанат жайып келеді. Стандарттық шығындарының басқарушы есеп жүйесіне ене бастауы он қүбылыс, ойткені, ол ең алдымен бақылау мен жоспарлау мәселелерін шешуге өз септігін тигізеді. Нормативтік шығындардың стандарты және бақылау
Нормативтік шығындар, шығындар деңгейін бақылау үшін қолданатын, жүмыстың нақты тиімділігін өлшейтін құралы болып табылады ; . Нормативтік шығындардың арқасындатауарлы-материалды қүндылықтардың және сатылған өнімнің езіндік құнын есептеу тәсілі жеңілдейді. Стандарттар, өнім бірлігіне енетін нақты шығындардың қандай деңгейде болатындығы жөнінде ақпараттарды жинақтаумен қатар, олардың келешекте қандай болатындығын айқындауға көмектеседі ; Одан басқа, оның кейбір қағидаларында шын мәнінде көптеген мүмкіншіліктері мен басымдылықтары байқалады :
1. “ Базалық стандарттар ” “ тарихи әдіспен ” анықталады және оның мәні мынада — белгілі бір уақыт аралығындағы шығындардың ақпараттарын жинақтайды және осы жинақталған шығындар енім бірлігіне немесе жүмыс сағатына орташа арифметикалық жолымен есептелінеду 3. “ Идеалды ст андарт т ар өзіне шығын элементтерінін кейбір нормативтерін ғана енгізеді және тап сол деңгейде, яғни барынша қолайлы бағалар кезінде өндірістің оптималды жағдайында пайда болады және қабыл 256 алынады 2. “ Агымдагы стандарттар ” — бүл осы кезеңнің уақыты үшін жүмсалған қаражаттар деңгейін корсететін нормативтер. Ағымдағы стандарттарында техникалық жағдайлары, бағасы, тарифтері езгеруіне байланысты, үнемі түзетулер жасап отыруды талап етеді. Осы түзетулердің нәтижесінде, олардың деңгейі базалық стандарттармен кейде пара-пар болуы мүмкін 4. “ Нақты ( “ іске асатын ”) стандарттар ” өндірістің дәл осы кезде қызмет етіп түрған ықтималдық жағдайынан күтуге болатын нормативтік шығындарын көрсетеді. Олар мүмкін болатын зиян, ақау және қалдықтарды Қ°са есептеп, шығындардың барлық күтілетін элементтерін қарастырады. Бүгінгі күнге дейін ШС икемді жоспарларын әзірлеу кезінде басшылықта алынатын табыстардың базалары жеткілікті түрде әзірленбеген. Демек, “ стандарттармен ойын ” деп аталатын құбылыс белең алуда. Осыған орай, стандарттаудың бірнеше түрлері белгіленеді, атап айтсақ : “ базалық ”, “ ағымдағы ”, “ нақты ”, “ іске асатын ”, “ идеалды ”. Енді біз жоғарыда айтылғандарға байланысты, ондіріс шығындарынын, басты элементтеріне қысқаша сипаттама берейік. Олардың қатарына бірінші болып, тікелей материалдық ресурстарының стандарты жатады.
1. Негізгі материалдардың нормативтік бағасы ; 3. Нормативтік жұмыс уақыты ( тікелей еңбек шығындары бойынша ); 2. Негізгі материалдардың нормативтік саны;
4. Тікелей еңбекке ақы төлеудің нормативтік ставкасы. 6. Жалпыөндірістік тұрақты шығындарының нормативтік коэффициент! 5. Жалпыөндірістік айнымалы шығындарының нормативтік коэффициенті ;
1.Материалдырдың физикалық нормасын анықтау, яғни осы өнім үшін талап етілетін материалдардың түрлері мен сандары ; 2.Материалдардың нормативтік бағасын анықтау, яғни нормативтердің өзі әрекет етіп түрған кезеңінде есептелген ағымдағы немесе болжамдағы бағалары. Негізгі матерыалдардыц норматывтік саны — бұл алдағы кезенде келіп түсетін материалдардың санын бағалау. Келешекте келіп түсетін материалдардың нормативін белгілеу, ол өте күрделі мәселе болып табылады. Өйткені оған бүйымның конструкциялық өзгешелігі, негізгі материалдардың сапасы, машиналар мен құрал-жабдықтардың жасы мен өнімділігі, жұмысшылардың біліктілігі мен тәжірибесі эсер етеді.! Нормативтік шығындарды белгілеген кезде өнімді өндіру үшін қажет болатын барлық шығындардың деңгейі көрсетілуі керек. Осындай оптималды нормативтік шығындарды анықтамас бұрын, алдымен мынадай екі мәліметтерге көңіл бөлген жөн :
1. Кесте. Негізгі тікелей материалдық ресурстарының бағалары мен шығыстарының нормасы. Еңбек шыгындарының құны мен нормасы Көрсеткіштер Материал бірлігінің бағасы және еңбек шығынының құны Өнім бірлігіне белгіленген натуралды шығыстарының нормасы (бір енім бірлігіне шакқандағы есебі). Өнім түрлері А Б 1.А материалы 10 аб 1 ц 12 цент. 12 цент. 2.В материалы 12 аб 1 ц 8 цент. 10 цент. 3.Тікелей еңбек шығындары 18 аб 1 ц 4 сағ. 6 сағ.
Көрсеткіштер Өнім түрлері Жиынтығы: А Б 1. Жыл бойында сатылатын өнімнің көлемі 2. Сатылатын өнімнің бір центнеріне есептелген бағасы 3. Жоспарланған кезең басына қалдырылатын дайын өнімнің нақты натуралды қалдықтары 4. Жоспарланған кезең басына қалдырылатын дайын өнімнің нақты натуралды қалдықтарының құны 5. Жоспарланған жыл аяғына қалатын дайын өнімнің жоспарланған натуралды қалдықтары (басшының болжамдық есептеулері бойынша) 5 000 ц 600 аб 150 ц 20 000 аб 800 ц 1 000 ц 200 аб 50 ц 10 000 аб 400 ц 6 000 800 200 30 000 1 200
Көрсеткіштер А Б Жиынтығы: 1. Жоспарланған кезең басына қалдырылатын нақты натуралды қалдықтары 2. Жоспарланған кезең аяғына қалатын натуралды жоспарлы қалдықтары 5 000 ц 4 000 ц 3 000 ц 2 000 ц 8 000 6 000
Өнім түрлері: Натуралдық көріністегі сату көлемінің жоспары Өнім бірлігінің сату бағасы Құндық көріністегі сату көлемінің жоспары А В Барлығы 5 000 ц 1 000 ц 6 000 ц 600 аб 200 аб 800 аб 3 000 000 аб 2 000 000 аб 5 000 000 аб
Көрсеткіш: Өнім түрлері Жиынтығы А Б 1. Натуралды көріністегі сату көлемінің жоспары 2. Жоспарланған кезең аяғына қалатын дайын өнімнің натуралды қалдықтары 3. Барлық сұраныс (сағ 1 + сағ2) 4. Жыл басына жоспарланған дайын онімнің нақты қалдықтары 5. Өндірілуі тиіс болатын жоспарлы натуралды өнімнің мөлшері (саны) (сағ.З + сағ.4) 5 000 800 5 800 150 5 650 1 000 400 1 400 50 1 350 6 000 1 200 1 200 200 1 000
Көрсеткіш: А Б Барлығы 1. Жоспарланған өндіріске қаралған натуралды шығындар (А өнімі, 1 және 5 кестелерден, 5 650 данадан, сәйкесінше 12 және 8 ц көбейту керек, ц) 2. Жоспарланған ендіріске қаралған натуралды шығындар (Б енімі, 1 және 5 кестеден, 1350 данасын, сәйкесінше 12 және 10 көбейту керек, ц) 3. Барлық тікелей материалдық ресурстарының натуралдық шығысы (1+2) 4. 1ц материалдың бағасы (1 кестеден) 5. Тікелей материалдық шығындарының жалпы қүны (3 х 4) 67 800 ц 16 200 ц 84 000 ц 10 аб 840 000 аб 45 200 ц 13 500 ц 58 700 ц 12 аб 704 400 аб 142 700 ц 1 544 400 аб
Көрсеткіш: А Б Барлығы 1. Жоспарланған өндіріс көлеміне кететін барлык натуралды шыгындар (6 кестеден) 2. Жоспарлы кезең аяғына калатын жоспарланған натуралды қалдықтар (3 кестеден) 3. Барлык сұраныс (баг. 1 + баг.2) 4. Жоспарлы кезең аяғына қалатын нақты натуралды калдықтар (3 кестеден) 5. Сатып алынатын өнімнің жалпы натуралдық көлемі (3 бағ. - бағ.4) 6. 1 ц.шаққандағы сатып алу бағасы (1 кестеден) 7. Сатып алынған өнімнің құны (бағ.5 х бағ.6) 84 000 ц 4 000 ц 88 000 5 000 83 000 10 аб 830 000 аб 58 700 ц 2 000 ц 60 700 3 000 57 700 12 аб 692 400 аб 1 522 400 аб
Өнім түрлері Өндірістің Жоспарланға н көлемі (5 кестеден) Бір бұйымның Еңбек сыйымдылығы (1 кестеден) Жалпы еңбек сыйымдылығы (сызық жол 2 х сызық жол 3) Тікелей еңбек шығындарының құны (4 бағ х 18 аб; 1 кестеден) 1 2 3 4 5 1.А 2.Б 3.Барлығы 5 650 1 350 7 000 4 сағ. 6 сағ. 22 600 сағ. 8 100 сағ. 30 700 сағ. 406 800 сағ. 145 800 сағ. 552 600 сағ.
Баптар Сома, мың аб 1. Көмекші материалдар 2. Көмекші жұмысшылардың еңбек ақылары 3. Техникалык мақсатқа арналған энергия 4. Жөндеу жүмыстары (айнымалы бөлігі) 5. Шартты-айнымалы ҮШ-ң барлығы 400 000 300 000 200 000 100 000 1 000 000 6. Амортизация (негізгі құралдардың тозуы) 7. Орта буындағы басшылардың (мамандардың) еңбек ақылары 8. Технологиялық емес мақсаттарға жұмсалған энергия 9. Жөндеу жүмыстары (тұрақты болігі) 10. Қозғалмайтын мүлікке салықтар 11. Сақтандыру бойынша шығындар 12. Шартты-турақты ҮШ-ң барлыгы 200 000 180 000 110 000 30 000 10 000 5 000 535 000 13. ҮШ~ң барлығы (бағ.5 + бағ.12) 14. Жалпы ондірістік бағдарламасындағы тікелей еңбек сыйымдылығының бір сағатына есептелген үстеме шығыстары (1 535 000 аб : 30 700 сағ.) 1 535 000 50
Көрсеткіш: 1 кг бағасы немесе бір Сағаттың құны, аб Өнім түрлері А (өнім бірлігіндегі) В (өнім бірлігіндегі) Белгіленген норма бойынша шығысы Сома, аб (бағ.2 х бағ.З) Белгіленген норма бойынша шығысы Сома, аб (баг.2 х бағ.5) 1 2 3 4 5 6 1. А материалы 2. Б материалы 3. Тікелей еңбек шығындары 4.Үстеме шығыстар 5. Өнім бірлігінің өзіндік құнының барлығы 10 12 18 50 - 12 кг 8 кг 4 сағ. 4 сағ. - 120 96 72 200 488 12 кг 10 кг 6 сағ. 6 сағ. - 120 120 108 300 648
Көрсеткіш: Тікелей материалдар А материалы Б материалы Барлығы 1. Жоспарлы кезеңнің аяғына жоспарланған натуралды қалдықтар (7 кестеден) 2. 1 ц үшін бағасы (1 кестеден) 3. Жоспарлы кезеңнің аяғындағы өндірістік кордын қүны (1x2) 4. Жоспарлы кезеңнің аяғына жоспарланған дайын өнімнің натуралды қалдығы (2 кестеден) 5. Өнім бірлігінің өзіндік кұны (10 кестеден) 6. Жоспарлы кезеңнің аяғындағы дайын өнімнің құны (4x5) 7. Тауарлық пен өндірістік қорлардың жалпы құны (3+6) 4 000 ц 10 40 000 аб 800 ц 488 аб 390 400 аб - 2 000 ц 12 24 000 аб 400 ц 648 аб 259 200 аб - 64 000 аб - - 649 600 аб 713 000 аб
Өнім атаулары (аттары) Тауарлы өнім, дана Өндіріс циклының ұзақтығы, күн Өнімнін дайындылық коэффициенті Аяқталмаған өнімнің қоры, дана Жалпы өнім, дана кезең басына кезең аяғына А 2 50 % Б 3 50 %
Баптар Сома, мың аб 1 2 1. Жоспарлы кезең басынағы дайын өнімнің нақты қалдықтарының кұны (2 кесте), 20 000 (А) + 10 000 (Б) 2. Тікелей материалдык шығындарының жалпы қүны (6 кесте) 3. Тікелей еңбек шығындарының жалпы құны (8 кесте) 4. Үстеме шығыстарының жалпы сомасы (9 кесте) 5. Өндірілген енімнің өндірютік өзіндік қүны, барлығы (бағ.2 + бағ.З + бағ.4) 6. Сатылатын өнімнің өзіндік қүны (бағ.1 + бағ.5) 7. Жоспарлы кезең аяғына сатылмай қалған дайын өнімнің қалдық құны (11 кесте) 8. Сатылған өнімнің өзіндік құнындағы тікелей және үстеме шығыстар 30 000 1 544 400 552 600 1 535 000 3 602 000 3 632 000 649 600 2 982 400
Шығыс баптары Сома,аб 1 2 Өнімді сататындарға төленетін комиссиондық төлемдер Жарнама Тұрақты мөлшерлеме бойыьшіа сатушыларға төленетін еңбек ақы Іс сапар шығындары Маркетинг және өнімді өткізу бойынша шығыстарының жиынтыты (бағ.1 + бағ.2 + бағ.З + бағ.4) 250 000 150 000 150 000 80 000 630 000 6. ШС- нің ортальщтандырылған баеқару қызметкерлеріне төленетін еңбек ақы (бухгалтерия, қаржылық бөлім, секретариат, концелярия және басқа ШС жалпы басшылықты қамтамасыз ететін службалар ) 7. Байланыс пен телефон шығындары 8. Кеңселік керек-жарақтары бойышпа шыгыстары 9. Басқа шығыстар 10.Әкімнгілік шығыстарының жиынтығы 11. Жалпы әкімиплік басқару шыгыстары, барлыгы (бағ.5 + бағ 10) 240 000 80 000 30 000 20 000 370 000 1 000 000
Көрсеткіштер Ақпарат көздері немесе есептеулер Сома,аб Жоспарланған сату көлемі Сатылған өнімнің өзіндік қүнындағытікелей және ҮШ- ның жоспарланған сомасы Жалпы табыс Жалпы әкімшілік-басқару шығыстар Операциялық табыс 4 кесте 13 кесте (бағ,1 - бағ,2) 14 кесте (бағ,3 - бағ,4) 5 000 000 2 982 240 2 017 760 1 000 000 1 017 760
Активтер ( кәсіпорын мүліктері ) Пассивтер ( кәсіпорынның мүліктерін жабудың көздері ) 1. Үзақ мерзімді ( тіркелген ) активтер : 1. Меншік капиталы: Негізгі қүралдар 20 000 000 Жарғылық капиталы 11 500 000 Негізгі қүралдардың тозуы - 8 000 000 Бөлінбеген табыс ( зиян ) 11 734 000 Негізгі қүралдардың қалдык күны 16 000 000 Меншік капиталыиың жиыптыгы 23 234 000 Ақталмаған күрделі жүмсалымдар 7 000 000 2. Үзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер - Үзақ мерзімді активтердің міндеттемелер - жиыитыгы 23 000 000 3. Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер : 2. Ағымдағы активтер : Өндірістік қорлар 80 000 Кредиторлармен есеп айырысу 150 000 Дайын өнім 50 000 Бюджетпен есеп айырысу 50 000 Ақшалай қаражаттар 4 000 Табыс салығы бойынша - Дебиторлармен есеп айырысу 300 000 Агымдагы активтердің жиынтыгы 434 000 Қысқа мерзімді қаржыльіқ міндеттемелердің жиынтыгы 200 000 Баланс 23 434 000 Баланс 23 434 000 16. Кесте. Жоспарлы жылдың 1-ш қаңтарына жасалган бухгалтерлік баланстың мәліметі, мың аб.
Көрсеткіштер Тоқсандар Бір жылдығы, барлығы I II III IV 1. Өнімді сатқаннан түскен ақшалай қаражаттар 2 000 000 2 288 500 2 305 000 2 000 000 8 593 500 2. Төлемдер : Материалды техникалық ресурстарды жабдықтаушыларға төленген 690 000 600 000 600 000 420 000 2 310 000 - еңбек ақы төлеу 650 000 771 500 893 000 771 500 3 086 000 табысқа салынған салықты бюджетке аудару 120 000 150 000 180 000 150 000 600 000 Басқалай шығыстарды төлеу 540 000 767 000 632 000 300 000 2 239 000 технологиялық кұрал жабдықтар үшін төленген 0 0 0 358 500 358 500 17. Кесте. Ақшалай қаражаттардың қозғалысына алдын -ала жасалған жоспары, аб
18 кесте. Есептесудің ақшалай есептері Көрсеткіштер Тоқсандар Бір жылдығы, барлығы 1 2 3 4 1. Кезең басындағы ақша қаражаттарының қалдығы Түсімдер 2. Өнімді сатқаннан түскен ақшалай қаражаттар 3. Қолда бар ақшалай қаражаттарының жиынтығы Шегерілетіндер 4. Материалдарды- техникалық ресурстарды жабдықтаушыларға төленген 5. Еңбекақы төлеу 6. Табысқа салынатын салықты бюджетке аудару 7. Басқалай шығыстарды төлеу 8. Технологиялық құрал-жабдықтарға төлеу 9. Төлемдердің барлығы 10. Ақшалай қаражаттарынан жасалынатын минималды деңгейдегі сақтандыру лимиті 11. Тұтынған ақшалай қаражаттың, барлығы 12. Ақшалай қаражаттарының жеткіліктілігі(+), жетіспеушілігі(-) 4000 2 000 000 2 004 000 690 000 650 000 120 000 540 000 0 2 000 000 14 000 2 014 000 -10 000 14000 2 288 500 2 302 500 600 000 771 500 150 000 767 000 0 2 288 500 14 000 2 302 500 0 14000 2 305 000 2 319 000 600 000 893 000 180 000 632 000 0 2 305 000 14 000 2 319 000 0 226 900 2 000 000 2 226 900 420 000 771 500 150 000 300 000 358 500 2 000 000 14 000 2 014 000 212 900 258 900 8 593 500 6 852 400 2 310 000 3 086 000 600 000 2 239 000 358 500 8 593 500 56 000 8 649 500 202 900
Қаржыландыру: 13. Несие алу жоспарлы ( кезең басында) 14. Несиені қайтару (жоспарлы кезең аяғында) 15. Несиеге пайыздық төлемдер 16. Қаржыландырудың нәтижесі 17. Кезең аяғындағы ақшалай қаражаттарының қалдығы 10 000 0 0 10 000 14 000 0 0 0 0 14 000 0 -10 000 -3600 -13 600 400 0 0 0 0 226 900 10 000 -10 000 -3600 -13 600 255 300 18 кесте жал ғасы
