Тыныс алу жүйесі
Тыныс алу жүйесі газ алмасу процесінен басқа да бір қатар қызметтер атқарады. Тыныс алу жүйесі – түрлі ағзалардағы ауа өтетін жолдармен: газ алмасу мен тыныс алу қызметін атқарады. Мұндай ағзаларға: Мұрын қуысы, Жұтқыншақтың мұрындық бөлігі, Көмей, Кеңірдек, Бронхтар, Өкпе.
Ішкі тыныс алу ( О2 қолданумен өтетін клеткалардың ішіндегі тотығу – қалпына келтіру процесстері ) Сыртқы тыныс алу ( газалмасуды қамтиды: О2 бөлу, О2 жұту )
Мұрын қуысы, Жұтқыншақ, Көмей. Трахея, Бронхтар. Жоғарғы Төменгі
Тыныс алу жүйесінің респираторлық бөлігіне белгілі талаптарға (температура, ылғалдық, түйіршіктер, микробтар жоқтығы) сәйкес ауа түсу қажет. Тыныс алу мүшелері ауаны осы талаптарға сәйкес жетілдіру қызметін атқарады: Ауаны тазарту. Ауаның температурасын және ылғалдылығын тұрақты анықтау. Дыбыс өңдеуге қатысу және иіс сезуді қамтамасыз ету. Ауаны респираторлық бөлігіне жеткізу.
Шырышты қабықпен қапталынған, мұнда иіс сезу жіпшелері орналасады. Эпителийі бір қабатты, көп қатарлы, кірпікті, микробүрлі, базальді, бокал тәрізді жасушалардан тұрады.
Қызметі: ауа өткізу және дыбыс шығару. 3 қабықты: шырышты, фиброзды – шеміршекті, адвентициялық, эпителийі. Ортаңғы бөлігінде шырышты қабығы көп қабатты жалпақ эпителиймен қапталынған жалған және шын дауыс жалғамасын құрайды. Фиброзды – шеміршекті қабығы эластикалық және гиалин шеміршектерінен тұрады. Көмей
2 бронхыға бөлінетін түтік. Басты бронхылар 1 ші және 2 ші сатыдағы бөліктік бронхыларға ажырайды. Олар ортаңғы және ұсақ калибрлі бронхтарға, соңында респираторлық бөлікпен аяқталады. Бронхтардың мұндай тармақталуын «бронхтық ағаш» деп атайды.
Ішкі қабығы – призмалық кірпікті, бокал тәрізді, базальды ТБК қызметін реттейтін серотонинді бөлетін эндокриндік клеткалар. Кілегей асты негіз – БТДТк, мұнда көп кілегейлі және белокты – кілегейлі бездердің секреторлық бөліктерінің ұштары орналасады. Фиброзды – шеміршек қабығы – беті дәнекер тканьді шеміршек үсті қабатпен қапталынған. Сыртқы қабық – талшықты дәнекер ткань мезотелиймен қапталынған.
Бронхтарда гиалинді шеміршек толық сақиналар құрайды. Олардың калибрі төмендеген сайын шырышты қабығындағы бокал тәрізді жасушалар саны, шырыш асты негіздегі шырыш бездердің саны және шеміршек тінінің мөлшері азаяды.
Көкірек бөлігінің көп бөлігін алып жатады, тыныс алу фазаларына байланысты үнемі пішінін өзгертіп тұрады. Өкпенің беті қабықпен (висцералдық плеврамен) қапталған. Құрылысы: өкпе ауа өту жолдарынан: бронхтардан және альвеолалардан құралған, олар тыныс алу жүйесінің респираторлық бөлігін құрайды.
