Не себепті жібек бау мақта-матадан не жүннен жасалған баудан гөрі тезірек шешіледі? 2
Мелды ң неге тақта бетінде із қалдыратынын ойланып көрдіңдерме? 3
Неге бөренені дөңгелете отырып орнынан қозғалтқан жәңілірек деп есептейсіз? 4
5
Қандайтақырып жайлы айтатынымызды ойландыңыздарма? 6
7 Жұппен жұмыс Алдарыңда жатқан динамометр, білеушені қолданып үйкеліс күшін бақылап көріңіздер. Білеушенің қозғалыс жылдамдығы жайлы не айта аласыз? Ол қалай өзгереді? Қандай күш пайда болады? Ол күш ненің әсерінен пайда болды? Яғни,
тыныштық, домалау және сырғанау үйкелістерін ажырату
Үйкеліс күші – денелер бір-бірімен жанасқанда, сырғанағанда,домалағанда, тыныш тұрғанда пайда болатын күш.
Тыныштық үйкелісі Сырғанау үйкелісі Домалау үйкелісі
Топтық жұмыс Өздігінен оқу және постер жасау10 минут Постер қорғау 5минут 11
F үйк = μ N μ - үйкеліс коэффициенті N -тіреудің реакция күші
16
Үйкеліс күші неге тәуелді ?
Топ 1. Үйкеліс күші дене массасына тәуелді ме? Топ 2. Үйкеліс күші беттің ауданына тәуелді ме? Топ 3. Үйкеліс күші дене қозғалатын бетке тәуелділі ме?
Бет ауданына тәуелді емес Массаңа тәуелді Беттің кедір бұдырлығына тәуелді Сендердің жасаған тәжірибелерің ғалымның жасаған тәжірибе нәтижелерімен сәйкес келеді ме? 20
Үйкелетін беттердің материалына 2. Жанасатын беттердің өнделуіне (тегіс немесе кедір-бұдырлығына) 3. Дененің массасына
Карандаш пен бір бет парақ алып, оның бетіне сызық жазып көріңізжәне де дәл сол тапсырманы алдарыңда жатқан шынының бетіне жасап көріңіз. Нені бақыладыңыз 22
1. Салмақты немесе массаны арттыру қажет 2. Кедір беттердің кедір-бұдырлығын арттыру қажет (мұз үстіне құм себу, қыста автомобиль шинасы тікенек болып келеді)
Тегістеу 2. Майлау 3. Жүктемені азайту
Жүріп бара жатқан поездың терезелерін бір уақытта ашып тастайтын болса, қозғалысқа қарсы әсер ететін кедергі күші төрттен бір бөлігіне дейін артады
Үйкеліс күші болмаса адам да, көлік те қозғала алмаушы еді. Үйкеліссіз біз коньки, шаңғы деген спорттар болмаушы еді Егер де адам ауыр нәрсені көтерсе үйкеліс күші оған кедергі жасайды
2. Орта деңгей тапсырмалары 1) Үйкеліс коэффициенті 0,5 дене, 40Н күштің әсерінен жазық бетте бірқалыпты қозғалып келеді. Дененің массасы неге тең? 2) Жалпы массасы 1 т болатын жүгі бар шананы ат мұзбен сүйретіп келеді. Шана табаны мен мұз арасындағы үйкеліс коэффициенті µ=0,05. Ат арбаны қандай күшпен тартып келеді ? 3 ) Массасы 70 кг шкафты орнынан жылжыту үшін қандай күш жұмсау керек ? Үйкеліс коэффициенті µ=0,3. 4) Массасы 50 кг дене 200Н күштің әрекетінен жазық бетте бірқалыпты қозғалып келеді. Үйкеліс коэффициенті неге тең ?
30 Жоғары деңгей тапсырмалары Вагонның салмағы жүгімен 3 Кн. Егер үйкеліс күші осы салмақтың 0,5% құраса, оның бірқалыпты қозғалу үшін қандай күш жұмсау керек? Шананың қар үстінде бірқалыпты қозғалуы үшін 25 Н күш керек. Егер үйкеліс күші шана салмағының 5%-ын құрайтын болса, шананың салмағы қандай? Шананың салмағы 4 кН және үйкеліс күші салмағының 3%-ын құрайтын болса, шананың мұз бетімен бірқалыпты қозғалуы үшін қандай күш керек? Бөлшектер салынған жәшіктің салмағы 500 Н. Егер үйкеліс күші бөлшектер салынған жәшік салмағының 0,05 бөлігін құраса, жәшікті горизонталь еденмен бірқалыпты жылжыту үшін қандай күш жұмсау керек? Салмағы 20 МН пойыз горизонталь жолмен тұрақты жылдамдықпен жүріп келекді. Үйкеліс күші оның салмағының 0,5 пайызына тең болғандағы тепловоздың тарту күшін табыңдар
Бастап қы деңгей тапсырмалары: 1. Үйкеліс түріне қарай суреттеді орналастырыңыз Домалау үйкелісі Сырғанау үйкелісі Тыныштық
