Слайд 2
Дәріс жоспары Үлкен ми. Жалпы түсінік. Ми діңгегі, оның ішкі құрылысы, жұлынға ұқсастығы. Сопақша ми, орналасуы, құрылысы. Артқы ми, бөлімдері, орналасуы және құрылысы. Орталық ми, положение, бөлімдері, құрылысы. Аралық ми, орналасуы, бөлімдері, құрылысы. Үлкен ми сыңарлары. Негізгі сайлар мен иірімдер. Мидың ақ заты. Үлкен ми сыңарларының қыртысы, цито- және миелоархитектоникасы.
Слайд 3
Үлкен ми ( ENCEPHALON ) Алдыңғы ми ( telencephalon ) Гипоталамус Аралық ми ( diencphalon ) Үлкен ми сыңарлары Иіс сезу орталығы Базальды ядро Мишық аяқтары Метаталамус Орталық ми шатырлары Көпір Артқы ми ( metencephalon ) Мишық Сопақша ми ( medulla oblongata ) Орталық ми ( mesencephalon ) Ромбы тәрізді ми ( rhombencephalon ) Таламус Эпиталамус
Слайд 4
1 — сүйелді дене; 2 — күмбез; 3 — таламус; 4 — крыша среднего мозга; 5 — сосцевидное тело; 6 — водопровод среднего мозга; 7 — ножка мозга; 8 — зрительный перекрест; 9 — IV желудочек; 10 — гипофиз; 11 — мост; 12 — мишық Үлкен ми (вертикальды кескін)
Слайд 6
1 — маңдай бөлігі; 2 — иіс сезу буылтығы; 3 — иіс сезу жүйесі; 4 — самай бөлігі; 5 — гипофиз; 6 — көру жүйкесі; 7 — көру орталығы; 8 — емізік тәрізді дене; 9 — көзді қозғаушы жүйке; 10 — ; 11 —көпір; 12 — үштік жүйке; 13 — алып қашушы жүйке; 14 — беттік жүйке; 15 — кіреберіс ұлу жүйкесі; 16 — тіл жұтқыншық жүйкесі; 17 — кезеген жүйке; 18 — қосымша жүйке; 19 — тіл асты жүйкесі; 20 — мишық; 21 — сопақша ми Үлкен ми (астынан қарағандағы көрінісі)
Слайд 8
1 — аралшық; 2 — қабығы; 3 — қоршау; 4 — сыртқы капсула; 5 — өңсіз шар; 6 — III қарынша; 7 — қызыл ядро; 8 — жапқыш; 9 — су құбыры 10 — орталық ми шатыры; 11 — гипофиз; 12 — мишық Үлкен ми (көлденең кескіні)
Слайд 9
1 — ақ зат; 2 — бас ми қыртысты; 3 — сүйелді дене; 4 — құйрықты ядро; 5 — таламус; 6 — ішкі капсула; 7 — ядро; 8 —қабығы; 9 — сыртқы капсула; 10 — қоршау; 11 — өңсіз шар Үлкен ми (фронталды кескін)
Слайд 11
1 — ішкі капсула; 2 — аралшық; 3 — қоршау; 4 — сыртқы капсула; 5 — көру жүйкесі; 6 — қызыл ядро; 7 — қара зат; 8 — гиппокамп; 9 — ми аяқтары; 10 — көпір; 11 — мишықтың ортаңғы аяғы; 12 — пирамида жолы айқасы; 13 —олива ядролары; 14 — мишық Үлкен ми (горизонтальды кескін)
Слайд 12
1 — мишық олива жүйесі; 2 — олива ядролары; 3 — олива ядроларының қақпасы; 4 — олива; 5 — пирамида жолының айқасы; 6 — тіласты жүйкесі 7 — пирамида; 8 — алдыңғы бүйірдегі сай; 9 — қосымша жүйке Сопақша ми
Слайд 14
1 — ми аяғы; 2 — мишықтың үстіңгі беті; 3 — гипофиз; 4 — ақ пластинкалар; 5 — көпір; 6 —тісті ядро; 7 — ақ зат; 8 — сопақша ми; 9 — олива ядросы; 10 — мишықтың төменгі беті; 11 — жұлын Мишық
Слайд 15: Мишық Мишық адамның қимыл әрекетін реттейді. Оның қалыпты қызметі бұзылса, адам дәл үйлесімді қимылынан айырылып, дененің тепе- теңдігін сақтай алмайды. Мұндай адамдар, мысалы, иненің көзінен жіп өткізе алмайды, олар мас адамдарша теңселіп жүреді, жүргенде қол - аяғы сермеп, ебедейсіз қимыл жасайды. Сопақша мидің үстіңгі жағына орналасады. Оның беті сұр зат — қыртыстан тұрады, қыртыстың астындағы ақ затта ядро болады. Мишық орталық нерв жүйесінің көптеген бөлімдерімен байланысады
Слайд 16
1 — орталық ми шатыры; 2 — орталық сұр зат; 3 — су құбыры; 4 — жапқыш; 5 — қызыл ядро; 6 — қара зат; 7 — ми аяқтары; 8 — көзді қозғаушы жүйке Ми діңгегі
Слайд 17: Артқы миға - мишық пен ми көпірі жатады. Ми көпірі ортаңғы ми мен сопақша мидың аралығына орналасқан. Сопақша ми мен ортаңғы миды байланыстырып тұратындықтан, оны ми көпірі дейді. Ми көпір арқылы төменірек орналасқан бөлімдерден қозу келеді. Ми көпірінің өткізгіш доғасы алдыңғы мидың үлкен ми сыңарларының қыртысын жұлынмен және мишықтың қыртысымен жалғастырады. Ми көпірінің жүйке жасушалары ( нейрондары ) беттің терісінен, тілден, ауыз қуысының сілемейлі қабықшасынан ( дәм сезгіштік ) келетін хабарларды қабылдайды. Есту, тепе- теңдікті сақтау мүшелерінен келетін ақпараттар (информация) ми көпіріне хабарланады. Ми көпірінде сілекей, жас бездері мен шайнау, ымдау бұлшықеттерінің жұмысын реттейтін жүйке орталықтары да орналасқан. Мишық - сопақша ми мен ми көпірінің артқы жағында жатады. Мишықтың сыртында сұр заттан түзілген қыртыстары және өте көп қатпарлы болады. Сұр заттың астында ақ заты орналасады. Нейрондардың мишықтан шығатын өсінділері оны орталық жүйке жүйесінің барлық бөлімдерімен байланыстырады. Мишық қаңқа бұлшықеттерінің үйлесімді жиырылуын реттейді. Әсіресе мойын, тұлға, аяқ-қол бұлшықеттерінің қозғалысын, дененің тепе- теңдігін сақтайды. Егер мишық жарақаттанса, адамның қолаяғы тез шаршайды, қозғалысы, тепе- теңдігі, сөзі бұзылады
Слайд 18: Ортаңғы ми - артқы ми мен аралық мидың арасында орналасқан. Ол алдыңғы ми мен артқы миды бірімен-бірін жалғастырып тұрады. Мидың бұл бөлімі арқылы жоғары және төмен қарай өткізгіш жүйке жолдары өтеді. Теріде пигменттің бояутектің түзілуін реттейді. Кенеттен шыққан дыбыс, жарық тітіркендіргіштерін тез бағдарлауды реттейді. Тізбесі берілген ми бөлімдерінің мишықтан басқалары ми бағанасын құрайды. Одан 12 жүп бассүйек -ми жүйкелері таралады. Бұл жүйкелер көру ( II жұп ), есту ( VIII жұп ), көзді қозғаушы ( III жұп ), кезеген ( X жұп ). Аралық ми - ортаңғы мидың алдыңғы жағында жатады. Көру төмпешіктері (гипоталамус) мен төмпешікасты аймақтан тұрады. Аралық мида да бір ми қарыншасы бар. Көру, дәм сезу, есту және т. б. рецепторлардан келетін қозу аралық ми арқылы алдыңғы мидың үлкен ми сыңарларының қыртысына өтеді
Слайд 19
Сұрақтар: Үлкен адамның миының салмағы? Ми бөлімдері? Ми діңгегі неден тұрады? Сопақша мидағы рефлекстер? Артқы ми бөлімдері? Мишықтың қанша аяғы бар? Орталық миға не кіреді? Гиппоталамус қай ішкі секреция безімен байланысты? Ми қыртысы дегеніміз не? Ми қабаттарын ата Мидың құрылысын айтып бер.
Последний слайд презентации: Үлкен ми
Пайдаланылған әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер: Л.Ф. Гаврилов, В.Г. Татаринов «Анатомия», стр. 234-247 Р.П. Самусев, Ю.М. Селин «Анатомия», стр. 290-306 В.Я. Липченко «Атлас нормальной анатомии человека» Қосымша әдебиеттер: М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр. 376-400 Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 2