Jonibek Choriyev
Metall konstruktsiyalarining egiluvchanlik va siqilish jarayonlari asoslari Egiluvchan va siqiluvchi metall konstruksiyalarning dizayni va xavfsizlik tahlili Amaliy inshootlarda metall konstruktsiyalarining kuchlanish va barqarorlik yondashuvlari
1 Yuqorilash jarayonlari - Metall strukturalarda egiluvchanlik jarayonlari elastik va plastmass fazalarini o'z ichiga oladi. Bu jarayonlar materialning geometrik o'zgarishlariga olib keladi va konstruktsiyaning barqarorligini ta'minlaydi. 2 Siqilish mexanizmlari - Metallning siqilish jarayonlari kuchli siqilish va bosim ta'sirida yuzaga keladi. Bu jarayonlar metallning qattiqligi va egiluvchanligini hisobga olgan holda, inshootlarning mustahkamligini oshiradi. 3 Asosiy prinsiplari - Egiluvchanlik va siqilishning asosiy prinsiplari - elastiklik va plastiklik modellariga asoslanadi. Bu prinsiplarga ko'ra, metall strukturasi o'z shaklini saqlash yoki doimiy o'zgarishlarni qabul qilish imkoniyatiga ega bo'ladi.
1 Kuchlanish o‘lchovlari Metall konstruktsiyalarida egiluvchanlik va siqilish kuchlarini aniqlash uchun deformatsiya o‘lchov usullari, masalan, strain g‘ichlar va deformatsiya senzorlari keng qo‘llaniladi. Bu usullar kuchlarni aniq baholash imkonini beradi. 2 Tahlil usullari Kuchlarning ta’sirini aniqlash uchun statistik va kompyuter asosidagi tahlil metodlari, masalan, finite element metodlari (FEM), yordamida kuchlanish va deformatsiyalar o‘rganiladi. Bu xavfsizlikni ta’minlash uchun muhimdir. 3 Amaliy misollar Bridge va binolardagi metall strukturalarda egiluvchanlik va siqilish kuchlari kuzatiladi, ularning o‘lchov va tahlili orqali konstruktsiyaning barqarorligi va xavfsizligi ta’minlanadi. Bu real hayotdagi muhim amaliyotdir.
Hisoblash usullari Metall konstruktsiyalarining egiluvchanlik va siqilish jarayonlarini aniq hisoblash uchun matematik modellar va analitik metodlar qo‘llaniladi. Bu usullar konstruktsiyaning yuk ostidagi harakatlarini prognoz qilishda muhimdir. Xavfsizlik standartlari Xavfsizlikni ta’minlash uchun mahalliy va xalqaro standartlar asosida chegaralar va cheklovlar belgilangan. Ular konstruktsiya mustahkamligini va qarshilik darajasini nazorat qilish uchun muhimdir. Monitoring texnologiyalari Zamonaviy sensorlar va texnologiyalar yordamida real vaqt rejimida metall strukturadagi kuchlanish va deformatsiyalarni nazorat qilish mumkin. Bu usullar avariyalarni oldini olishda va xavfsizlikni oshirishda yordam beradi.
Mustahkam dizayn tamoyillari Metall konstruksiyalarida egilishga qarshi mustahkamlikni ta’minlash uchun, material tanlovi va ulanish texnikalariga alohida e’tibor qaratiladi. Bu, strukturani egilishga qarshi chidamli qiladi. Xavfsizlik standartlari Metal strukturalar uchun ishlab chiqilgan xavfsizlik me’yorlari, kuchlanishlarni va egiluvchanlikni nazorat qilishga yordam beradigan texnik ko‘rsatmalarni o‘z ichiga oladi. Ular xavfsizlikni maksimal darajada ta’minlaydi. Muhandislik hisoblari Egiluvchanlik va siqilish kuchlarini hisoblashda ilg‘or muhandislik metodlari foydalaniladi. Bu, strukturani har qanday yuklamaga chidamli va barqaror bo‘lishini ta’minlaydi.
01 Kuchlanish tahlili usullari Metall strukturalarni siqilish kuchlariga bardosh berishini aniqlash uchun modellashtirish va hisoblash usullari qo‘llaniladi. Bu jarayon xavfsizlikni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. 02 Yuk tashish imkoniyatlari Strukturalardagi siqilish kuchlarini baholash uchun qattiqlik va deformatsiya nazariyalari qo‘llaniladi. Bu usullar yordamida konstruktsiyaning yuklarga chidamliligi tekshiriladi. 03 Xavfsizlik chegaralari Xavfsizlik tahlil usullari yordamida strukturaning maksimal siqilish chegaralari aniqlanadi. Bu, shuningdek, ehtimoliy muammo va buzilishlarni oldini olish uchun muhimdir.
Yuklama va stressni aniqlash Metall konstruktsiyalarida kuchlanish va barqarorlikni ta’minlash uchun yuklama va stressni aniq o‘lchash muhimdir. Bu jarayonlar yordamida muhandislar xavfsizlikni ta’minlaydi va strukturadagi muhim nuqtalarni aniqlaydi. Amaliy misollar bilan tahlil Bridge va binolarda metall strukturalarning amaliy vaziyatlarda qanday ishlashini misollar bilan ko‘rib chiqamiz. Bu, kuchlanish va barqarorlikni tushunishda real holatlarni o‘rganishga yordam beradi. Kuchlanishni boshqarish usullari Kuchlanishlarni optimal darajada boshqarish uchun mustahkamlash va texnologik yechimlar qo‘llaniladi. Bu, metall strukturani buzilishdan himoya qilishda muhim ahamiyatga ega. Barqarorlikni ta’minlash texnikasi Konstruktsiyalarda barqarorlikni oshirish uchun dizayn tamoyillari va xavfsizlik normalariga rioya qilish zarur. Bu, muhim inshootlarning uzoq muddatli xavfsizligini ta’minlaydi.
01 Kuchlanish ta'siri Metall konstruktsiyalarida kuchlanishlar strukturadagi stresslarni oshiradi, bu esa muvozanat va barqarorlikni ta’minlash uchun muhim hisoblanadi. Kuchlanishlarning to'g'ri boshqarilishi inshootlarning xavfsizligini oshiradi. 02 Muvozanatni saqlash Metall strukturalarda kuchlanishlar muvozanatni saqlashga yordam beradi, bu esa qattiqlikni ta’minlab, egilish va siqilish kuchlariga qarshi chidamlilikni oshiradi. 03 Kuchlanishlarni boshqarish Kuchlanish ta'sirini nazorat qilish uchun texnikalar va dizayn usullari mavjud, bu esa metall konstruktsiyalarining uzoq muddatli ishlashini va xavfsizligini ta'minlaydi.
Kuchlanish ta’siri Yuklarni boshqarish Barqarorlikni ta’minlash Egiluvchi va siqiluvchi kuchlar inshootlarning barqarorligiga bevosita ta’sir qiladi. To'g'ri hisoblangan kuchlar inshootning uzluksiz va xavfsiz ishlashini ta’minlaydi. Kuchlanishlarni nazorat qilish va taqsimlash, inshootlarning egilishga va siqilishga qarshi chidamliligini oshiradi, muhim xavfsizlik choralari hisoblanadi. Amaliy inshootlarda kuchlar muvozanati va strukturalarning mustahkamligi, konstruktsiyalarning uzoq muddatli barqarorligini ta’minlaydi.
01 Kuchlanishlarni aniqlash Metall konstruktsiyalarida kuchlanishlarni boshqarish uchun avvalo ularning ta'sir doirasini va bo'linishini aniqlash muhim. Bu jarayon konstruktsiyaning muhim nuqtalarini belgilashga yordam beradi. 02 Mustahkamlash usullari Kuchlanishlarni kamaytirish uchun qo'shimcha elementlar, qo'shimcha qavatlar va mustahkamlash texnikalari qo'llaniladi. Bu xavfsizlik va barqarorlikni oshiradi. 03 Yuqori sifatli materiallar Metall materiaalarning sifatiga e'tibor berish, korroziyaga chidamli va elastik metallardan foydalanish, kuchlanishlarni samarali boshqarishga yordam beradi. 04 Texnologik yechimlar Zamonaviy texnologiyalar va kompyuter modelirovka yordamida kuchlanishlarni oldindan prognoz qilish va optimallashtirish mumkin, bu esa konstruktsiyalar xavfsizligini ta'minlaydi.
1 Metall konstruktsiyalarida egiluvchanlikning ahamiyati Metall strukturalarida egiluvchanlik va siqilish jarayonlarini to‘g‘ri boshqarish xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi, bu esa uzoq muddatli ishlash uchun asosdir. 2 Kuchlanishlarni o‘lchash va xavfsizlik standartlari Kuchlanishlarni aniq o‘lchash va xalqaro xavfsizlik standartlariga amal qilish metall strukturani buzilishlardan saqlash va uzoq muddat xizmat qilish uchun zarurdir. 3 Zamonaviy texnologiyalar va amaliy misollar Zamonaviy texnologiyalar bilan kuchlanishlarni oldindan prognoz qilish va amaliy misollar yordamida strukturani mustahkamlash xavfsizlikni oshiradi, muhandislik jarayonlarini samarali qiladi.
1. O‘zbekiston Milliy Universiteti. Metall konstruktsiyalarining egiluvchanligi va siqilish jarayonlari. Toshkent, 2020. 2. Sharipov A. B. Metall konstruktsiyalarining dizayni va xavfsizlik tahlili. O‘zbekiston Davlat Texnika Universiteti, 2019. 3. Islomov R. E. Amaliy inshootlarda metall konstruktsiyalarining kuchlanish va barqarorlik yondashuvlari. Toshkent, 2021. 4. Kuziev S. M. Metall konstruktsiyalarining mexanik xususiyatlari va dizayni. O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi, 2018. 5. Toshkent Metallar va Konstruktsiyalar Maktabi. Metall konstruktsiyalarining muhandislik asoslari. Toshkent, 2017.
