Amir Temur va temuriylar saltanatining tashkil topishi. Temuriylar davlatining boshqaruv tizimi. Temuriylar davlatining sud hokimiyati, harbiy qo’shini va soliq tizimi. “Temur tuzuklari” – temuriylar saltanatining huquq manbai. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati.
Rаhbаriy аdаbiyotlаr: I.А.Kаrimоv. O’zbеkistоn: milliy istiqlоl, iqtisоd, siyosаt vа mаfkurа. T.1.- T.: “O’zbеkistоn”. 1996 y 364 bеt. I.А.Kаrimоv. Bizdаn оzоd vа оbоd Vаtаn qоlsin. T.2. – T.: “O’zbеkistоn”. 1996 y 380 bеt. I.А.Kаrimоv. Vаtаn sаjdаgоh kаbi muqаddаsdir.. T.3. – T.:“O’zbеkistоn”. 1996 y 366 bеt. I.А.Kаrimоv. “Аmir Tеmur hаqidа so’z” BMT Yunеskо qаrоrgоhidаgi nutqi Pаrij. 1996 yil. 20 bet. I.А.Kаrimоv. Yuksаk mа`nаviyat y еngilmаs kuch. T.:“O’zbеkistоn”. 2008 y. 176 bеt.
Amir Temur davrida davlat bayrog’i juda katta ijtimoiy siyosiy, ma’naviy ahamiyat kasb etgan. Dushman ustidan mardlik ko’rsatib g’alaba qozongan amirlar va sipohiylar Temur davlatining timsollari – tug’ va nog’ora bilan mukofatlanganlar. Bu ham sohibqiron saltanatida davlat ramzlari nechog’li baland turganligidan dalolatdir.
Temuriylar nasabnomasi Ilk marotaba Shohruh Mirzo saroyida tuzilgan. Halil Sulton buyrug’i bilan Amir Temur shajarasi to Odam Atogacha olib borilgan. Go’ri Amir maqbarasida Amir Temurning nasabnomasi nefrit toshga bitilgan.
AMIR TEMUR AJDODLARI SHAJARASI NUH –YOFAS – TURK – ALMAJNAXON – DEBODQO’YXON – KO’KXON – ALINJAXON MO’G’UL TOTOR MO’G’UL QORAXON - O’GUZXON – YULDUZXON - MINGLIXON – TANGRIXON – ELXON – YULDUZ MINGLI O’G’LI – QIZI JO’BINA – QIZI ALONQUVONUR – BUZUNJAR – BUQO – DUTUMMANIN – QAYDU – BOYSUNG’UR – TUMANAXON QABUL QOCHULI BAHODIR BURTON BAHODIR ERDAMCHI BARLOS YASUKI BAHODIR SUG’U CHECHAN TIMUCHIN (CHINGIZXON) QORACHO’R NO’YON JO’JI IYJIL NO’YON CHIG’ATOY ILANGIZ BAHODIR O’QTOY AMIR BURKUL TO’LI AMIR TARAG’AY AMIR TEMUR
Jahongir 1356-1376 Shohruh 1397-1447 Ibrohim Sulton 1394-1435 Umarshayx 1356-1394 Mironshoh 1366-1408 Ulug’bek 1409-1447 Boysunqur 1397-1433 Amir Temur 1370-1405 Boyqaro 1393-1423 Xalil Sulton 1405-1409 Abdulatif 1449-1450 Abdullo 1450-1451 G’iyosuddin Mansur 1413-1445 Sulton Abu Said 1451-1458 Alouddavla 1417-1460 Sulton Muhammad 1418-1450 Abulqosim Bonur 1450-1457 Husayn Boyqaro 1469-1506 Shohmahmud 1457-1459 Yodgor Muhammad 1470 Sulton Ibrohim 1457 Umarshayx 1461-1494 Mahmud 1494-1496 Ahmad 1469-1494 Boysunqur 1496-1497 Ali 1498-1500 Zahiriddin Muhammad Bobur 1494-1500
1402 yil 20 iyul Anqara jangi Sulton Boyazidning Amir Temur huzuriga asir qilib olib kelinishi. 1403 yil 9 mart kuni Sulton Boyazid vafot etdi.
1900 yil Parij ko’rgazmasida Amir Temurning oltin haykali qo’yilgan edi. Bu haykal keyinchalik o’g’irlangan. Fransuz olimi L.Keren Temuriylar tarixi muzeyiga bu haykalning rasmini sovg’a qilgan.
“Temur tuzuklari” ikki qismdan iborat. Birinchi qism sohibqiron hayotining eng e’tiborli voqealari, ikkinchi qism davlatni boshqarish qonun qoidalaridan, y’ani 27 tuzuklardan tashkil topgan.
1967 yil Toshkentda “Tuzuki Temuriy”ni eski forsiydan o’zbek tiliga birinchi bor to’liq tarjima qilgan zahmatkash inson Alixonto’ra Sog’uniydir. Bu kitob 1991 yildagina nashr qilindi. Ungacha “Qonxo’r Temur”ni oqlab yozish katta jasoratni talab qilar edi.
Akademik Ibrohim Mo’minov (1908-1974) komunistik mafkura hukmronligi davrida Amir Temur shaxsini to’gri yoritgan yagona olim edi. I. Mo’minov “Amir Temurning O’rta Osiyo tarixida tutgan o’rni va ro’li” asarida Amir Temur shaxsiga haqqoniy baho berishga harakat qildi.
Sobiq sho’rolar davrida Stalin, Malenkov, Xrushchev, Brejnev, Andropov bilan bir- galikda ishlagan, urush, mehnat, partiya fahriysi N. Muhitdinov 1957 yilda O’zKP MKning birinchi kotibi bo’lib turgan paytida Amir Temur nomini tiklashga harakat qilgan o’z- bek xalqining sevimli farzandi edi. U o’z xotiralarini “Kremlda o’tgan yillarim” kitobida bayon etgan. Nuritdin Muhitdinov
1941 yil iyunda Amir Temurning qabri ochilib uning ruhi bezovta qilindi. Antropolog Gerasimov tomonidan tiklangan Amir Temurning qiyofasi sobiq sho’rolar davridagi sohibqironning yagona tasviri edi. Bu tasvir “Fan va turmush” jurnalida Ibrohim Mo’minov tomonidan e’lon qilingan maqolada chop etilgan.
