Жоспарлау бұл кәсіпорынның қызметін таяу және ұзақ уақытқа ғылыми зерттеулерге негізделген түрде белгілеу болып табылады. Ал болжау дегеніміз - болашақ нәтижелерді көру болып табылады.
Жоспарда төмендегі жайттар анық көрсетілуі тиіс: Кәсіпорын мақсаты Мақсатқа жету құралдары Мақсаттардың орындалу кезеңі
Осындай бағыттарды анықтау үшін жасалған жоспар бірнеше түрде жіктеледі. Олар: -жоспар жасау түріне қарай – стратегиялық, индикативтік және тактикалық болып; уақытымен байланысты – ұзақ қысқа, орта мерзімді болып; жоспар зерзатына байланысты – кәсіпорын, цех, бөлім, бригадалық, жұмыс орны жоспары болып;
құжат түріне қарай – жоспар, бағдарлама, жоба, болжау, тапсырма, т.б. болып; жоспарлау әдіс бойынша – баланстық, мөлшерлік, сызбалық, экономика – математикалық болып бөлінеді.
Жоспар төмендегі талаптарға жауап беруі қажет: - біріншіден, жоспар не? Қашан? Қалай? жүзеге асырылады? Деген сауалдарға жауап беруі; - екіншіден, жоспар бүгінгі күннің негізінде құрылуы; - үшіншіден, жоспарды жүзеге асыруға қажетті ресурстар көлемі анықталуы; - төртіншіден, жоспар кәсіпорынның рентабельділігін қамтамасыз ете алуы; - бесіншіден, жоспардың қысқа және ұзақ мерзімділігі анықталуы;
Осы талаптарды орындай отырып жоспарлауды жүзеге асырылу процесінде төмендегі қағидаларға сүйенуі міндетті. Олар: - сыртқы және ішкі ортаның түрлі өзгерістері кезінде жоспарға өзгерістер енгізу, яғни кәсіпорындардың қызмет ету ортасының өзгерістеріне бейімделіп кетуі: - үздіксіздік - коммуникабельділік (өзара байланыстылық пен өзара тәуелділік) - (комплекстілік) кешенділік - көпварианттілік Мұндағы көрсеткіштер тоқсанға және ай, күнге бөлінеді.
Жоспарлар мынадай көрсеткіштерді қолдану арқылы жасалынады: Сандық Сапалық Көлемдік үлестік
Жоспарлық көрсеткіштерді есептеу үшін табиғи, еңбек және құндық өлшемдер қолданылады: Табиғи өлшем-өндірістің көлемін жоспарлағанда қолданылады. Олар сапалық және сандық көрсеткіштерді қамтиды. Еңбек өлшемдері-еңбек өнімділігін, жалақы мөлшерін есептегенде,қолданылады. Құн өлшемдері арқылы өнімді сату көлемі, тауар, жалпы өнім жоспарланады.
Жоспарлау барысында өндіріс көлемі тауарлы, жалпы, сатылған өнім көлемімен сипатталады:
