Кез-келген кәсіпорын басшысының маңызды міндеттерінің бірі − XXI ғ. басында өзінің бақылауындағы ресурстарын мүмкіндігінше тиімді пайдалану. Ол үшін сол ресурстардың саны жөнінде ақпараттар қажет. Стандартты бухгалтерлік есеп ондай ақпараттармен қамтамасыз ете алмайды. Сондықтан XX ғасырдың басында индустриалды дамыған елдердегі нарықтық экономиканың дамуы бухгалтерлік есепке қосымша басқару есебінің қажеттілігін тудырды.
«Басқару есебі» терминінің мәні management accounting - есепті ұйымдастыру европалық «контроллингпен» басқару персоналдарын (қызметкерлерін) басқару шешімдерін қабылдау үшін өз уақытында және толық ақпараттармен қамтамасыз ету, кәсіпорынның шығындары жөніндегі ақпараттарды талдайтын және жинақтайтын жүйе ғана емес, сонымен бірге қызмет бөлімшелерін бағалау және бюджеттеу жүйесі. өнімнің өзіндік кұны, шығыстар мен шығындар жөніндегі ақпараттарды ашып көрсететін және жинақтайтын жүйе ретінде қарастырылады, яғни ол кәсіпорын қызметіне бақылау жасау мақсатындағы ұйымдастырылған есептің кеңейтілген жүйесі
Басқару және қаржылық бухгалтерияның байланыс үлгісі Интегралды ( монистикалық ) Автономиялық Шығын есебінің жеделдігі Өткен кезең ( нақты ) шығындарының есебі Нормативтік әдіс Есепке алынған шығындардың толықтығы Толық өзіндік құнның есебі Толық өзіндік құнның есебі
бухгалтерлік есеп (қаржы есебі) әдістерінің кейбір элементтері шоттар, қосарлы жазу, түгелдеу, құжаттау, баланс, есеп беру статистика мен экономикалық талдауда қолданылатын әдістер мен тәсілдер индекстік әдіс, факторлық талдау және т.б. математикалық әдістер корреляция, сызықтық программалау, ең төменгі квадраттар әдісі және т.б. Басқару есебінің мақсаттары: - басқарушыларға жедел басқару шешімдерін қабылдау үшін ақпараттық көмектер көрсету; - кәсіпорынның және жауапкершілік орталықтарының экономикалық қызметін жоспарлау, болжау және бақылау; - баға құрылымы үшін базаларды қамтамасыз ету; - кәсіпорынның тиімді даму жолдарын таңдау.
Қаржылық есеп Айырмашылығы Басқарушылық есеп Есепте кәсіпорынның нарық субъектісі ретіндегі шаруашылық серіктерімен, банктермен, салық жүйесімен және басқа сыртқы ұйымдарымен шаруашылық қатынастары, яғни кәсіпорын қызметінің нәтижелері туралы ақпаратты сыртқы бухгалтерлік есеп беру көрсеткіштері болып көрсетіледі, өңделеді және жинақтап қорытылады. Басқару есебі әдетті бухгалетерлік есептен мәліметтері сыртқы пайдаланушыларға (мемлекет, банк, іскер серіктерге) арналмағандығымен, ішкі «қолданыс» үшін екендігімен айрықшаланады. Басқару есебі - жоспарлау, бақылау, шешім қабылдау сияқты түйінді салада менеджердерге көмектесу мақсатымен қаржылық ақпарат беру басқаруды ақпараттық қолдау жүйесінен басқа ештеңе емес. Қаржылық есепті кеңейтеді және ең алдымен кәсіпорынның ішкі операцияларында қолданылады. Оның мақсаты - басқару аппаратын, менеджерлерді, нақтылы шаруашылық мақсатына жетуге жауаптыларды ақпаратпен қамтамасыз ету. Басшылық пайдалануы үшін дайындалатын бухгалтерлік ақпаратқа тікелей кәсіпорында жұмыс істемейтін сыртқы пайдаланушыларға арналған ақпаратқа қарағанда, басқадай талаптар қой-ылады. Басқару есебінің мәліметтері кәсіпорынның коммерциялық кұпиясы болып табылады.
Қорытынды: басқару есебі есептеу, жоспарлау, бақылау, кіріс, шығыстарды жолдау жүйесі мен талдаушылық түрғыдан қажетті шаруашылық іс-эрекеттің қорытындыларын, қысқа мерзімді ж ә не ұзақ мерзімді келешекте к ә сіпорын қызметінің қаржылық нэтижелерін оңтайлындыру мақсатымен ә р түрлі басқару шешімдерін шұғыл қабылдау жүйесін көрсетед і.
