Қабылдаған : Орындаған : Тобы :
Жоспар: І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім: 2.1 Медициналық этика тарихы 2.2 Медициналық этика және деонтология тарихынан 2.3 Медициналық этика қағидалары ІІІ. Қорытынды бөлім ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер
Коммуникативті үрдіс мақсаты– жақтардың өзара қабылдауымен (перцепция) және ақпарат алмасып қатынасуы (интеракция) арқылы субьектілердің қарым-қатынасының динамикалық жүйесімен түсіндіріледі. Кәсіптік компетенттіліктің ең қажет бөлігі коммуникация түсінігі және қатынасу дағдылары болып табылады
Дәрігердің кәсіптік – психологиялық мәдениеті екі блоктан тұрады: Бірінші блок – теориялық немесе теориялы – концептуальді Екінші блок тәжірибелік немесе психологиялық қызмет болып аталады. Психологиялық мәдениеттің бірінші блогы теориялық қызметтің нәтижелерін көрсетсе, екінші блок психологиялық қызмет көрсетуге байланысты. Бұл қызмет адамның ішкі дүниесіне арналып, өзінің жеке ішкі әлеміне қызмет етеді.
1.Науқастың вербальді және вербальді емес қатынасу белгілерін дұрыс танып біліп және одан іске қатысты қажетті ақпараттарды мейілінше көбірек алу
2.Тиімді диагностика жасау тек қана тәндік симптомдарды ғана анықтау емес,сонымен қатар соматикалық симптомдардың психологиялық және әлеуметтік табиғаттарын анықтау,емнің басқаша жоспарын талап етеді
3. Науқастарға адекватты медициналық ақпараттарды жеткізу және денсаулықты жақсартуда,сонымен қатар аурудың алдын алудағы салауатты өмір сүруге насихаттау арқылы дәрігердің ролін жоғарылату 3.Науқастарға адекватты медициналық ақпараттарды жеткізу және денсаулықты жақсартуда,сонымен қатар аурудың алдын алудағы салауатты өмір сүруге насихаттау арқылы дәрігердің ролін жоғарлату
4. Аурудың әр-түрлі көріну формаларына әсер ету (эмоциональді, интеллектуальді, себепті) тұлғасының психосоматикалық потенциалын жоғарлату,оның әлеммен байланысын қайта қалпына келтіруге көмектесу, үйреншікті қорқынышты жеңу, аурумен пайда болған стереотиптерді бұзу және сау көзқарасты тудыру
5.«Дәрігер-науқас» қарым-қатынасындағы ерекше деликатты жағдайларда дәрігерлердің тиімді әсері, мысалы науқастың жазылмайтын аурумен ауруы немесе науқас туыстарына оның қайтыс болатындығы жөнінде жеткізу және т.б.
Этика дегенім із гректің мінез, ә дет-ғ ұ рып деген с ө зінен шықкан философиялық ұ ғым. Яғни адамдардың мінез-қ ұ лқы, ә дептілігі туралы ілім. Этика адамдар мен адамдардың арасындағы адамгершілікке толы қарым-қатынастардың озық үлгілерін, жақсы д ә стүрлерін оқытатын қағидалар жиынтығы. Этика - мораль туралы ілім, яғни адамгершілікті, ізеттілікті, кішіпейілділікті, ә дептілікті оқытады. Ал мораль дегеніміз қоғамдық сананың бір түрі немесе бір к ө рінісі. Адамдардың арасында ежелден қалыптасқан жақсы мінез-қ ұ лқы мен инабатты, адамгершілікке толы қарым-қатынастарын реттейтін принциптер мен жиынтық ережелерін мораль дейміз. "Адам - адамға дос, жолдас, бауыр " деген ұ лағатты с ө з этиканың ең негізгі қағидаларының бірі. Медициналық этика - медициналық қызметкерлер ж ұ мысындағы гуманизм к ө рінісі, деонтологияның теориялық негізі болып саналады.
Деонтология - (гректің - тиіс, керек деген сөзінен шыққан) дегеніміз әрбір жеке адамның бүкіл адам баласы мен қоғамның алдындағы атқаруға тиіс міндетін, борышын, парызын оқытатын этиканың негізгі бір саласы. Деонтологияның негізгі принципі - адам жеке басының қамын ойламай, өз мүддесін халық пен қоғамның қажеттілігіне саналы түрде бағындыра отырып, жеке басының мүддесін қоғамдық мүддемен гармониялық түрде үйлестіре алуында. Медициналық деонтология дегеніміз - медицина қызметкерлерінің адам баласы алдындағы, қоғам алдындағы атқаруға тиіс кәсіптік парызы мен өтеуге тиіс борышын оқытатын ілім. Дүние жүзі халықтарының әрқайсысының өздерінің ұлттық, діни, қоғамдық мәдени ерекшеліктеріне қарай әр дәуірде денсаулықты сақтау этикасы мен медициналық этика жөніндегі көзқарастары әртүрлі болған. Тарихқа жүгінсек, әртүрлі қоғамдық-экономикалық формацияларда адамның денсаулығы мен өнерін сақтауға байланысты этикалық нормалардың көптеген түрлері болғанына көзіміз жетеді.
Біздің дәуірімізге дейін IX ғасырда өмір сүрген атақты үнді дәрігерінің "Өмір кітабы (Аюр-Веде) атты еңбегінде дәрігерге былай деген өсиет айтады': "Дәрігер іс жүзінде табысқа жету үшін; өзінің дені сау, мұнтаздай таза, қарапайым, шыдамды сақалы қысқа етіп бастырылған, тырнақтары алынған, ақ жейде, жұпыны киім киген болу керек. Сөйлеген сөзі жұмсақ, жағымды, тартымды және үлкен үмітпен айтылуы қажет. Дәрігердің ақ жүректі адал, қайғыға ортақтасқыш, сезімтал, тура мінезді байсалды, ерекше сабырлы, асқан ақылды, әрқашанда жақсылық істеуге тырысып тұратын адам болғаны абзал. Жақсы дәрігер сырқатты үнемі уақтылы қарап, мұқият тексеруге міндетті. Қорқақтық және жасқаншақтық дәрігерге жат мінез.
Біздің дәуірімізге дейін VIII ғасырда өмір сүрген үнді-дәрігері Чарака өзінің "Чарака-с\-мхита" деген дәрігер этикасында: "Көп жылдар бойы ұстазыңнан оқып-үйреніп қана қоймастан, өзіңді белгілі бір ақылдылық пен төзділікке де тәрбиелеуің керек. Науқасқа кетіп бара жатқанда өзіңнің ойыңды, сезіміңді тыныштандыр, мейірімді, адамгершілікті бол, істеген ісіңнен пайда іздеме, сырқатты аялай біл, сауығып кетсе қуан, тіпті жауыңды да емдеуге тырыс - бұл қасиеттердің бәрі дәрігердің мінез-құлқын, жүріс-тұрысын анықтайды, адамгершілік қасиеттерің аңғартады. Науқас туған-туыстарына, бала-шағасына, тіпті әке-шешесіне күдіктенсе де дәрігерге имандай сенуі қажет, сондықтан да сырқатқа оның балаларынан да, әке-шешесінен де артық қарауға тиіссің".
өзара сыйластықты сақтаулары тиіс ; кіші медицина қызметкерінің жұмысын сыпайы түрде бақылауы қажет ; Әдепсіздікке, дөрекілікке, тәкаппарлыққа жол беруге болмайды ; Науқастар мен келушілердің көзінше ескертулер жасауға болмайды.
Ұстамдылықты, сабырлылықты, тыныштықты және әдептілікті сақтауы қажет; Күрделі науқастарды күтушілерге емшара мен манипуляцияларды дұрыс орындау тәртібін түсіндіруі тиіс ; Тек өз құзыреті шеңберінде сұхбаттасуы ( науқастың сырқаты, болжамы жөнінде әңгімелемей, дәрігерге жолдау ) тиіс ; Қойылған сұрақтарға сабырлы жауап беруі қажет, күрделі науқаста дұрыс күте білу ережелерін шыдамдылықпен үйретуі тиіс.
Сұхбаттасу кезінде дөрекі сөйлесуге тыйым салынады ; Дәрігерлік тағайындаулар уақытында нақты, нақты және кәсіби орындалуы тиіс ; Науқастың денсаулық жағдайындағы кенеттен болған өзгерістер туралы дәрігерге жедел хабар берілуі тис; Тағайындалған дәрігерлік емді қолдану барысында күмән туындаған жағдайда, науқас жоқ уақытта, сыпайы түрде, осы жөнінде дәрігермен мән-жайды талқылауы қажет.
Медициналық бике емделушімен сабырлы әрі ашық жарқын сөйлесуге міндетті. Дөрекі, тұрпайы немесе тым ресми сөйлесуге тыйым салынады. Науқастарға « Сіз » деп және аты мен әкесінің атын атап сөйлескен жөн. Науқастың жанында тұрып оның диагнозын, емдеу жоспарын талқылауға, палатадағы өзге де науқастардың денсаулығын әңгімелеуге тыйым салынады. Күрделі және ауырсындыратын емшараларды бастамас бұрын медбике осы емшаралардың мәнін, мағынасын және қажеттілігін түсінікті түрде науқасқа түсіндіруі және тыныштандыруы қажет.
өз ұжымдастарымен жұмыс істеу барысында дөрекілікке, тұрпайылыққа жол берілмеуі тиіс ; Қандай да бір ескертулер, науқас болмаған уақытта, әдепті түрде айтылуы тиіс ; Тәжірибиелері мол медбикелер жас мамандарға тәлімгерлік көмек көрсетулері қажет ; Қиын жағдайларда бірі біріне көмектесулері тиіс.
Қазіргі кезде медициналық этика қағидалары биомедициналық этика ұғымына жинақталған. Ол медицина қызметкер тұлғасын, оның құқығы мен профессионалды қызметін орындау барысында заң бойынша және санасы бойынша әрекет етуін қолдайды. Бүгінде биомедициналық этика төрт түрлі формад а берілген : 1. Гиппократ моделі. Бұл модельдің негізгі қағидасы – «зиян тигізбеу». Дәрігер науқастың әлеуметтік сенмділігін алады. Гиппократпен берілген дәрігерлік ету қағидалары (460-377жж.) дәрігерлік этика бастаулары мен Гиппократ антында айтылады. 2. Парацельс моделі (1493-1541 жж.) – «жақсылық жасау»,орта ғасырда қалыптасқан. Бұның негізінде дәрігер мен науқастың эмоционалды сұхбаты жатыр. Оның негізінде емдік үрдіс қалыптасады. 3. Деонтологиялық модель немесе дәрігерлік этика, 1840 жылы қалыптасқан. (авторы Петров). Негізгі қағидасы намыс тазалығы мен міндеттік нақты орындалуы. Ол медицна қауымымен бекітілген ар—ұят кодексіне негізделген. 4. Биоэтика – дәстүрлі биомедициналық этиканың жаңа түрі. Оныңнегізінде адамның құқығы мен құндылықтарын сыйлау қағидасы жатыр.
Мейірбикелік деонтология – мейірбикелік этиканың бөлігі болып саналады, бұл ғылым дәрігердің қоғамның және науқастың алдындағы парызы, медицина қызметкерінің кәсибі жүріс. Этикалық принциптермен қатар медициналық қызметкердің профессионалді деонтологиясы, мейірбикенің деонтологиясы үзіліссіз байланысқан. Деонтология – ғылым емес, белгілі бір мамандықта, белгілі бір жағдайда сөйлесу және өзін өзі ұстаудың, принциптер мен дәстүрлерді қиыстыру өнері.
Мейірбикелік этика және деонтологияның негізгі принциптері Флоренс Найтингейлдін антында, халықаралық мейірбикелер кеңесінің кодексінде берілген. Бұл, бәрінен бұрын: Адамгершілік пен қайырымдылық, махаббат пен қамқорлық. Аяушылық білдіру. Тілектестік. Риясыздық. Еңбекқорлық. Кішіпейілдік.
Мейірбике міндеті – тарихи құрамдастырылған нормалар жиынтығы,ол мейірбике мен науқас, мейірбике мен дәрігер, мейрбикелердің өзара қарым-қатынасы, мейірбикенің мейірбике ісіндегі ролін бақылайды. Профессионалды міндет – бір жағынан медицина қызметкерінің мораль көрсеткіші – гуманизмді (адамгершілік, адамға сүйсіну). Мейірбике ешкімге алғашқы көмек көрсетуден бас тартпауы қажет. Мейірбике міндеті
Дәрігердің коммуникативті компетенттілігінің құралу мәселелері тәжірибелік аспектілерде кең тараған, отандық денсаулық сақтаудың сырқатқа және денсаулыққа әлеуметтік психосоматикалық әрекеті және дәрігер мен науқас арасындағы емдік үрдістегі терапиялық бірлестікті жақсарту болып табылады (терапиялық альянс).
Дәрігердің коммуникативті компетенттілігін қамтамасыз ететін психологиялық сипат – бұл эмоциональді тұрақтылық, байсалдылық, импульсивтілік пен эмоциональді экспрессивтіліктің жоқтығы және эмоциональді реакцияларын тұрақты бақылауға алу. Дәрігердің эмоциональді тұрақтылығы науқаспен қарым-қатынасында психологиялық жарылыстардан, шиеленістерден қашқақтауға көмектеседі
Медициналық қызметкеріне ең қымбат нәрсе сенімге беріледі - ол адам өмірі. Денсаулық адам байлығы. Ол тек науқастың, оның туысқандарының алдында ғана жауапты емес, толығымен мемлекеттің алдында жауапты.
Пайдаланылған әдебиеттер Meduniver.com
