Кімде кім ебедейсіз қолымен розаны ұстаса, Қолымды жарақаттады деп жалынбасын Кто неуклюжей рукой хватает розу, Пусть не жалуется, что шипы ее ранят Г. Гейне
Дистилляциялау әдісімен оқшауланатын улы заттар тобына жататындар : 1 ) Синиль қашқылы және оның тұздары (К, Na ); 2) Алкилгалогенидтер (хлороформ, төртхлорлы көміртегі, хлоралгидрат, дихлорэтан); 3) Алифаттылар қатарындағы альдегидтер және кетондар: формальдегид, ацетон; 4) Алифатты спирттер (метил, этил, пропил, изопропил, бутил және изоамил) сивушты майлар құрамына кіреді, этиленгликоль; 5) Алифатты қатардағы күрделі эфирлер : амилнитрит; амилацетат;
6) Алифатты карбон қышқылдары (сірке және сүт қышқылдары); 7 ) Күкіртті көміртегі: CS 2 ; 8) Ароматты көмірсутектер: бензол, толуол, ксилол ; 9) Элементорганикалық қосылыстар: тетраэтилқорғасын: Pb (С 2 H 5 ) 4 ; 10) Ароматты нитро- және аминді туындылар: нитробензол, анилин; 11) А роматты гидрокситуындылар : фенол, крезолдар; 12) Фосфор және оның туындылары: Н 3 РО 2 ; Н 3 РО 3 ; фосфин РН 3 ; 13) Сұйық алкалоидтар (негіздік түрінде): кониин, никотин, анабазин; 14) Дәрілік түрлер құрамындағы к ейбір консерванттар, стабилизаторлар, еріткіштер, аэрозоль пропелленттер «ұшқыш уларға» жатады. Аэрозольдер – үшфторметан, дихлорфторметан.
Соттық химияда міндетті зерттеуге жататындар : 1 және 2 топ ; формальдегид; 4 топ; фенол және крезолдар; қалғандары тапсырмаға байланысты. Көпшілігі сұйықтар. Қаттылары – хлоралгидрат, фенол.
«Ұшқыш улар» қасиеттеріне байланысты үш төмендегі топтарға бөлінеді: 1. Суда, іс жүзінде ерімейтін заттар (толуол, бензол, дихлорэтан). 2. суда шексіз еритін заттар (ацетон, сірке қышқылы, этанол, метанол, фенол, этиленгликоль және басқалар). 3. Суда шектеулі еритін заттар ( жоғары спирттер).
«Ұшқыш уларды» анықтауға алынатын нысандар: - мәйіттің ішкі ағзалары, - қан, - эәр. Хлорорганикалық токсиканттармен улануды болжағанда ХТТ қосымша іш майы және мидың 1/3 бөлігі жіберіледі. М етанолмен улануда мидың 1/3 бөлігі жіберіледі
Су буымен дистиллдеу. Булыгазды фазаға диффузия - (микродиффузия). Экстракция. Дистилляция – заттардың ұша алатын қасиетін пайдаланып, оларды өзара ажыратудың, байытудың және тазалаудың әсерлі әдісі.
1- бу туындаушы, 2 – зерттелетін заттың колбасы; 3 – шарикті мұздатқыш ; 4 – дистиллят жинағыш ; 5 – су моншасы.
1
Химиялық сынақты бастамай тұрып, дистиллятың сырт көрінісін көңіл қойып талдайды : иісін – уксус, миндаль, фенол т.б. Мөлдірлігін – сумен араласпайтындар - хлорорганика, пентанол т.б. Құты түбінде майлы тамшылар ( ХЛФ ) немесе сұйық бетінде майлы пленка ( бзл ). М ұздатқышта ақ кристаллдар – хлорофос.
1. ХТТ удың төменгі мөлшерін анықтай алатын жоғары сезімталды реакциялар 2. Сот-химияда теріс мағыналы реакциялар – жоғары сезімталды, спецификалы емес – алкалоидтарды тұнбаға түсіру. 3. ХТТ жоғары сезімталды және спецификалы емес реакциялар қолданбайды.
Ұшқыш уларды ХТТ қолданылатын реакциялар: аниондарға, хлорид – С l -, цианид- CN -, фосфат – РО 4 3-, салицилат-иондарға; катиондарға. функциональды-аналитикалық топтарға.
Синиль қышқылы : түссіз мөлдір, ащы миндаль иісті қозғалғыш сұйық, қайнау Т. 26,5 0 С. Сумен және көптеген ораникалық еріткіштермен жәңіл араласады, әлсіз қышқыл. Сулы ортада жәңіл гидролизденеді Металлдармен цианидтер түзеді.
HCN және оның қосылыстары өте улы нейротоксикалы әсерлі және жасушада цитохромоксидазаны істен шығарады Улану тыныс арқылы және асқазан, тері арқылы да орын алады Ағзаға сіңуі жылдам. HCN өлтіру дозасы 50-100 мг, калий цианиді 200 мг.
HCN а з мөлшерімен тыныстағанда: - тамақ тырналуы, - ауыз қуысында ащы дәм, - бас ауыру, - лоқсу, - құсу, - кеуде ауыруы пайда болады.
2 клиникалық түр – жедел және баяулаған. Өлім себебі: - цианидтер қанға жеңіл сіңіп бүкіл ағзаға тарайды. - 20 ферментативті үрдістерді істен шығарады. - Цитохромоксидаза қызметін 8-10 % төмендетеді. +. Цианидтер Fe 2+ → Fe 3+, тотықтырып, жасушалар «демалысын» тоқтады.
амилнитрит ингаляциясы (2-3 ампула); 50 мл 30 % натрий тиосульфаты ерітіндісін көк тамырға құю; 50 мл 1 % метилен көгі ерітіндісін көк тамырға құю; 10 мл 1 % натрий нитриті ерітіндісін көк тамырға құю (әрбір 10 мин 2-3 рет); 20-40 мл 40 % глюкоза ерітіндісін көк тамырға құю; кордиамин, эфедрин – тері астына; Антидотты терапиямен бірге оттегі ингаляциясы.
Цианды сутек және оның тұздары АІЖ және өкпе арқылы бірнеше секундта, тері арқылы баяулау сіңеді. Бауырда цианид-ион аз уытты тиоцианатқа биотрансформацияланады. HCN ағзадан аз мөлшерде өзгермеген түрде өкпе, зәр және нәжіс арқылы, ал бүйрек және АІЖ тиоцианатты түрде бөлінеді. Тыныс алу орталығын парализдейді, тұншығу туындатады.
1. УК -спектрофотометрия, ГСХ (ЖИД, термоионды детектор), ЖЭСХ-МС 2. Химиялық – Берлин көкшілі т.б. Берлин көкшілін алу кішкентай сынамада орындалады, реакция оң нәтижесінде реакция өнімі- кристаллдар айғақ зат ретінде ұсынылады ( сезімталдығы 10 мкг) тест қағазда сезімталдығы 0,05 мкг.
Биообъект : бауыр, бүйрек, бас миы, қан, зәр. Сынама дайындау : биоматериалдан айдау арқылы алынатын 5 мл бірінші дистиллят; 0,1 моль/л натрий гидроксиді ерітіндісіне жиналады. (шығын 50 %). Бағытталған талдау (11) Биообъект: бауыр, бүйрек, бас миы, өкпе, көк бауыр, қан және зәр. Сынама дайындау : өзгешелігі реакция жүретін құтыға азот ағымын жіберу
Пиридин-бензидин реактиві Реакция сезімталдығы - 0,2 мкг. Цианид-ион қатысуымен полиметинді бояғыш түзіледі. Бояу түсі қызыл-қоңырдан қызыл- күлгінге ауысады. Боялған зат максимум сәуле жұтуы (λ max ) 530 нм. Пиридин-барбитурат реактиві Реакция сезімталдығы - 0,2 мкг).. Цианид-ион қатысуымен полиметинді бояғыш түзіледі. Бояу көк түсі күлгінге ауысады Боялған зат сәуле жұтуы (λ max ) 574 нм
Реакция бензоиновой конденсации с п-нитробензальдегидом и динитробензолом (чувствительность 0,05 мкг). Имеет отрицательное судебно-химическое значение при проведении ( II ). ( Используется только для свежего биологического материла ).
Күміс нитратымен м икрокристаллды с реакция ( 0,1 мкг). Теріс сот-химиялы маңызды ( I ). (Шірімеген биоматериал сынағында қолданылады).
Аргентометриялық титрлеу ( I). Фотометрия әдісі - пиридин-бензидин реактиві (λ max ) 530 нм. ( II ). Флюориметрия әдісі - қан ды сынақтау (анықталу шегі 0,1 мг/л) ( II ).
Ағзада және тіндерде цианидтер мөлшерінің төмендеу реті: Асқазан ішіндегісімен › қан › бауыр › бүйрек › ішек ішіндегісімен › бас миы тіні › зәр. Ағзадағы табиғи цианидтер мөлшеріне жоғарыда келтірілген реакциялар оң нәтиже бере алмайды.
Басқа кемшіліктер сананы топастандырса, маскүнемділік оны жояды М. Монтень
Жалпылық сот-химиялық зерттеуде міндетті қамтылатын спирттер: метанол, этанол, пропанол, бутанол, пентанол.
Бірінші топқа кіретіндер : - гидролизды және сульфитты спирттер (ағаш ұнтағын гидролиздеу арқылы алынған этил алкоголі); - денатурат (метанол және альдегидтер қоспасы бар техникалық спирт); - спирт-шикізаты (құрамында этанол және сивушты майлар: пропил, бутил, амил және басқа спирттер мен олардың измерлерінің қоспасы бар ашыған биомасса өнімі) - одеколондар мен лосьондар (эфир майлары қосылған 50-60 % этанол); - клей БФ1 - фенольды-формальдегидті шайыр ерітіндісі, этил спиртімен ацетон қоспасында ерітілген поливинилацеталь; - политурадар 1 (құрамына ацетон, хлороформ, бутил және амил спирттері кіретін техникалық этил спирті);
Е кінші топқа жататын алкоголь суррогаттары химиялық тұрғыдан: - спирттер ( этил спиртінен басқа), - альдегидтер, - кетондар, - көмірсутектер ж.т.б. .
Микробиологиялық ( гидролиз және ашу) тағамдық ( қызылша, крахмал, картофель ) және тағамдық емес (ағаштың гидролиздік субстраты, жүгері сабақтары, күріш сабаны, орман өнеркәсібі және целлюлозды-қағаз өндірісінің қалдықтары) шикізаттар ; синтетикалық (тікелей немесе күкірт қышқылын пайдалану арқылы).
Ағзада спирттік ішімдіктер негізінен ащы ішекте сіңеді, тек 20 % дозасы асқазанда сіңеді. Спирттердің ағзаға және тіндерге таралуы қан арқылы жүреді.
Э танол метаболизмі алкогольдегидрогеназа ферменті көмегімен жүреді. Биотрансформация өнімі – ацетальдегид, сірке қышқылы. Спирттің летальды дозасы : қалыптасқан толеранттылығы жоқ адамға 96 % 300 мл.
Ішектердің шырышты қабатының ультра құрылымды өзгерістері дамиды. Осыған байланысты ағзаға тиамин, фоли қышқылы, цианокобаламин, метионин, микроэлементтер және басқа ББЗ сіңуі бұзылады.
Седативты, транквилизаторлар, нейролеп-тиктер, антигистаминдер, аналгетиктер, ыстық түсірушілер, стероидты емес қозуға қарсы заттар – этанолдың ЖЖЖ қысым көрсету әсерін күшейтеді. Ұйқы шақыруушылар және бензодиазепин қатарының препараттары ЖЖЖ қысым көрсету әсерін күшейтеді. Этанол жиі қабылдауға қалыптасуды және құнығуды дамытады.
Антидепрессанттар –моноаминооксидаза ингибиторлары + алкоголь – гипертониялық кризді дамытады. Гипотензивті заттар + алкоголь – ортостатикалық коллапсты дамытады. Нитроглицерин, коронаролитиктер, спазмолитиктер + алкоголь – тамырлардың жедел кемшілігін дамытады, коллапс.
Диуретикитер + алкоголь - гипокалиемия (құсық, диарея, артерия қысымын төмендетеді) Парацетамол + алкоголь – препараттың уыттылығы артады, гепатотоксикалығы шығады.
антиагрегационды қабілеті төтенше көтеріледі, қан кету күшейеді. Асқазан шырышты қабаты жарақаттанады. Тиамин, аскорбин қышқылы, антиоксиданттар – этанолдың бауырға уытты әсерін төмендетеді.
Ересек адамнан этанолдың метаболикалық элиминация орташа жылдамдығы 7-10 г/сағат, оның қан плазмасындағы концентрациясы сағатына 0,15-0,20 г/л төмендейді Алкоголиктерде этанолдың ыдырауы жоғары және сағатына 0,30-0,40 г/л құрайды Балаларда бұл көрсеткіш 0,28 г/л/сағат.
Арақ мл сағат 50 1,5 100 3,5 200 7,0 250 9,0 500 18,0
Коньяк 100 4,0 150 5,0 Шампан 100 1,0 150 5,0 Сыра 500 0,5
ҚР Кодексінің « Административті құқық бұзушылық » туралы бабына сәйкес тыйым салынған : 1. Жүргізушілерге мас күйінде транспорт басқаруға немесе транспорт басқаруды басқа мас адамға беруге ; 2. Көпшілік орындарда алкогольді және спиртқұрамды ішімдіктерді пайдалануға;
Көпшілік орындарға мас қалпында келмеуге; Кәмелетке толмағандарды спиртті ішімдік ішуге тартуға; Жұмысқа алкогольді мастану қалпында келуге тыйым салынған; (ҚР Еңбек кодексі).
ҚР « Транспорт құралдарын басқаратын адамдарды медициналық куәландыру және олардың нәтижесін құжаттау ережесі » туралы Үкімет қаулысына сәйкес ҚР ДСМ « Алкогольмен мастануды медициналық куәландыру туралы » арнаулы бұйрығы жұмыс істейді.
Этанолды адам демінде анықтау Химиялық әдістер
Екі таза құрғақ пробиркаға 2 мл-ден тазартылған су құяды. Біреуіне пипетка арқылы куәландырушы 20-30 сек 1,9-2,1 л демін жібереді. Екі пробиркаға да 20 тамшы х.т. конц. Н 2 SO 4 және 1 тамшы 0,5 % жаңа дайындалған К Mn О 4 ерітіндісін қосады
Егер 2 мин. кейін ерітінділер түсі өзгермесе экзогенді алкоголь ағзада жоқ. Егер сынақтағы ерітінді түссізденсе, куәлендіруші ағзасында алкоголь бар деп жорамалданады. Ескерту: Реакция спецификалы емес (қымыз), сезімталдғы 0,2 % 0.
Индикатор түтігіндегі реагент : конц. Н 2 SO 4 және хром ангидриді силикагелге сіңдірілген. Сынақ жүргізу: Куәландырушы индикатор түтігі арқылы демін жібереді Нәтиже: Алкоголь қабылдаған адам деміндегі этанол буымен Cr ( VI ) → Cr ( III ) тотықсызданады. Қызғылт (сары) түс жасылға ауысады. Алкоголь қабылдамаған адам демі индикатор қызғылт түсін өзгертпейді.
При воздействии паров Бензин, скипидар, сірке қышқылы, камфора, фенол, дихлорэтан әсерінен реагент қызғылт түсі қарақошқыл түске ауысады.
Портативті қондырғы - этанолды ацетальдегидке пропорционалды тотықтыратын электрохимиялық ячейка (ойық, қуыс – реакция жүретін орын) қолданылады. Alert J 4 X (фирма Alcohol Countermeasure Systems, Канада) және Lion Alcolmeter SD -400 Lion Laboratories Ltd., Великобритания) – электрохимиялы детектормен жабдықталған, шығарылған демдегі этанол концентрациясын экспрессті - жедел анықтайтын қондырғылар.
Нәтиже : қондырғының көрсеткіші – граммен 1 л қандағы этанол концентрациясының көрсеткішіне сәйкестендірілген Ескерту: метанол, изопропанол және осы жағдайда тотығатын басқа да ұшқыш заттар ос нәтижені береді: яғни көрсеткіш өтірік оң нәтижелі.
Заманауи ИК-анализаторлар негізіндегі қондырғылар бірнеше толқын ұзындығын пайдаланады, мысалы: Анализатор Lion Intoxilyzer -5000 – үш толқын ұзындығы: 3,80; 3,48 және 3,39 мкм. - Анализатор Lion Intoxilyzer -8000 – екі толқын ұзындығы: : 3,40 және 9,36 мкм; - Анализатор АКПЭ-01 (ЗАО НПФ «Мета», Россия) – бір толқын ұзындығы: ; 3,40 мкм
Нәтиже – этанолдың сандық мөлшері бланкыға жазылады және қондырғының электронды жүйесінде сақталынады. АКПЭ-01 қондырғысы этанолдың концентрациясын шағарылған демде 1 л/микрограмммен көрсетеді. Ескерту : этанол концентрациясын басқа қосылыстар ықпалынан ажыратып сенімді және дұрыс көрсетеді.
Газды хроматография (ГХ) толтыруға тиісті түтікті немесе капиллярлы бағаналармен. Жоғары әсерлі сұйықтық хроматография (ЖӘСХ). Масс-спектрометрия (МС) - хроматографиялық және басқа әдістермен қосарланған.
