Орындаған:Әбдразахова.М Тобы:ЭФ-18-5к1 Қабылдаған:Мамутова.Қ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті «Басқару және бизнес» ЖМ «Қаржы» кафедрасы Шымкент.2020
Жоспар: 1.1 Корпоративтік табыс салығы түсінігі.Есептеу жолдары.Салық салу объектілері. 1.2 Жеке табыс салығы түсінігі.Есептеу жолдары.Салық салу объектілері. 1.3 Әлеуметтік салық түсінігі.Есептеу жолдары.Салық салу объектілері. 1.4 Жер пайдаланушыларына салық.Есептеу жолдары.салық салу объектілері.
Корпоративті табыс салғының төлеушілері : 1. Қазақстан Республикасының резидент- заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қызметті тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасындағы көздерден кіріс алатын бейрезидент-заңды тұлғалар корпоративтік табыс салығын төлеушілер болып табылады. 2. Шағын бизнес субъектілері үшін арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлғалар Ауыл шаруашылығы өнімін өндірушілер және ауыл шаруашылығы кооперативтері үшін арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлғалар көрсетілген режим шеңберінде салық салынатын кірістер бойынша корпоративтік табыс салығын және ол бойынша аванстық төлемдерді есептейді. Корпоративтік табыс салығын салу объектілері болып табылады : 1) салық салынатын кіріс ; 2) төлем көзінен салық салынатын кіріс ; 3) Қазақстан Республикасында қызметті тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын бейрезидент-заңды тұлғаның таза кірісі.
Салық ставкасы : 10 % - ауыл шаруашылығы өнімін, омарта шаруашылығы өнімін, акваөсіру ( балық өсіру шаруашылығы ) өнімін өндіруші заңды тұлғалардың салық салынатын табысына қолданылады ; 20% - жалпыға ортақ салық режимін қолданатын заңды тұлғалардың салық салынатын табысына қолданылады ; 15% - төленген кіріс сомасына қолданылады. Кірістердің кейбір түрлері төлем көзінен салық салынатын болады. Оларға, дивидендтер, бейрезидент тұлға Қазақстан Республикасындағы көздерден алған кірістер, заңды тұлғаларға төленетін сыйақы және басқалар жатады. Салық кірістерді төлеу нысаны мен орнына қарамастан табыс төлеу кезінде төлем көзінен ұсталады, әдетте, төлем жүргізілген ай аяқталғаннан кейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей беріледі. Корпоративтік табыс салығын төлеуші заңды тұлғалар ең алдымен салық салынатын табысын есептеп алуы қажет. Ал салық салынатын табыс түзетулерді ескере отырып жылдық жиынтық табыс пен шегерімдер арасындағы айырма ретінде айқындалады, яғни : Салық салынатын табыс Жылдық жиынтық табыс – Шегерімдертүзету ССТ ЖЖТ – Штүзету
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкін және мемлекеттік мекемелерді қоспағанда, Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын немесе Қазақстан Республикасындағы көздерден табыстар алатын резидент емес заңды тұлғалар корпоративтік табыс салығын төлеушілер болып табылады. Оңайлатылған декларация негізінде арнаулы салық режимін қолданатын заңды тұлғалар көрсетілген режим шеңберінде салық салынатын табыстар бойынша корпоративтік табыс салығын есептейді және төлейді.
Жеке табыс салығы Салық салу объект i лер i бар жеке тұлғалар жеке табыс салығын төлеуш i лер болып табылады. Салық салу объект i лер i мыналар : 1) төлем көз i нен салық салынатын табыстар ; 2) төлем көз i нен салық салынбайтын табыстар түріндегі жеке тұлғаның табыстары жеке табыс салығы салынатын объект i лер болып табылады. Салық салу объектілері салық салуға жататын табыстар мен көзделген тәртіппен және мөлшердегі жағдайларда салық шегерімдері арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынатын табыстары жеке тұлғалардың ақшалай түрде алған барлық табыстарының жиыны болып табылады және оның құрамына мыналар жатады : 1) қызметкердің табысы ; 2) жеке тұлғаның салық агентінен түсетін табыстары ; 3) жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленет i н зейнетақы төлемдер i ; 4) дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар түр i ндег i табыс ; 5) стипендиялар ; 6) жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша табыс.
Қызметкерд i ң салық салуға жататын, ол заттай нысанда алған табысына : 1) еңбегіне заттай нысанда ақы төлеу ; 2) жұмыс берушіден өтеусіз негізде алынған мүліктің құны. Өтеусіз орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құны осындай жұмыстарды орындаумен, қызметтер көрсетумен байланысты шеккен шығыстар мөлшерінде айқындалады ; 3) қызметкер үш i нш i тұлғалардан алған тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтердің құнын жұмыс беруш i н i ң төлеу i кіреді. Қосылған құн салығының ти i ст i сомасын қоса алғанда, тауарлардың, орындалған жұмыстардың, көрсетілген қызметтерд i ң және акциздерд i ң құны қызметкердің салық салуға жататын, оның заттай нысанда алған табысы болып табылады. Қызметкерд i ң материалдық пайда түр i ндег i табысына мыналар : 1) қызметкерге өткізілген тауарлардың, жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құны мен осы тауарларды, жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерд i сатып алу бағасы немесе олардың өз i нд i к құны арасындағы тер i с айырма ; 2) жұмыс беруш i н i ң шеш i м i бойынша қызметкерд i ң оның алдындағы қарызының немесе м i ндеттемес i н i ң сомасын есептен шығару ; 3) жұмыс беруш i нің өз қызметкерлер i нің сақтандыру шарттары бойынша сақтандыру сыйлықақыларын төлеуге жұмсаған шығыстары ; 4) қызметкердің жұмыс беруш i нің қызмет i не байланысты емес шығындарын өтеуге жұмыс беруш i нің жұмсаған шығыстары кіреді.
Жеке табыс салығының сомасы жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша төлем көзінен салық салынатын, айқындалатын табыс сомасына белг i ленген ставканы қолдану жолымен есептелед i. Төлем көз i нен салық салынбайтын табыстарға мыналар жатады : 1) мүл i кт i к табыс ; 2) дара кәс i пкерд i ң табысы ; 3) жекеше нотариустар мен адвокаттардың табысы ; 4) басқа да табыстар. Төлем көз i нен салық салынбайтын табыстарға жеке – жеке тоқталып өтейік. 1. Салық төлеуш i нің салық салуға жататын мүл i кт i к табысына : 1) мүлікті өткізу кезінде құн өсімінен түскен табыс ; 2) салық агенттері болып табылмайтын тұлғаларға мүлікті жалға беруден алынған табыс жатады.
Жеке табыс салығының ставкалары. 1. Салық төлеушінің табыстарына 10 проценттік ставка бойынша салық салынады. 2. Сыйақылар ( жинақтаушы сақтандыру шарттары бойынша сыйақыларды қоспағанда ), ұтыстар түріндегі табыстарға 10 проценттік ставка бойынша салық салынады. 3. Дивидендтер түріндегі табыстарға 5 проценттік ставка бойынша салық салынады. Салық агентінің төлем көзінен салық салынатын табыстардан жеке табыс салығын есептеу үшін күнтізбелік ай салық кезеңі болып табылады. Жеке табыс салығы бойынша декларацияны мына резидент салық төлеуш i лер : 1) дара кәсіпкерлер ; 2) жекеше нотариустар, адвокаттар ; 3) мүліктік табыс алған жеке тұлғалар ; 4) басқа табыстар, оның ішінде Қазақстан Республикасынан тысқары жерлерде табыстар алған жеке тұлғалар ; 5) Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердег i шетелдік банктердег i банктік шоттарда ақшасы бар жеке тұлғалар табыс етеді.
. Әлеуметтік салықты төлеуш i лер мыналар болып табылады : 1) дара кәс i пкерлер ; 2) жекеше нотариустар, адвокаттар ; 3) Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары ; 4) Қазақстан Республикасында қызмет i н тұрақты мекемелер арқылы жүзеге асыратын резидент еместер ; 5) Резидент заңды тұлғаның шеш i м i бойынша оның құрылымдық бөл i мшелер i әлеуметт i к салық төлеуш i лер рет i нде қарастырылуы мүмк i н. Әлеуметтік салықтың салық салу обьектілері : 1. Жұмыс беруш i нің табыс түр i нде резидент қызметкерлерге, резидент емес қызметкерлерге төлейт i н шығыстары, сондай-ақ шетелдік персоналдың табыстары. Егер қызметкерге күнтізбелік ай үшін есептелген табысының жалпы сомасы тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген жалақының ең төменгі мөлшерінен төмен болса, әлеуметтік салық салу объектісі жалақының ең төменгі мөлшері негізінде айқындалады.
Табыстардың төмендегідей түрлері : 1) мемлекеттер, мемлекеттерд i ң үк i меттер i және халықаралық ұйымдар жел i лер i арқылы бер i лет i н гранттар қаражаты есеб i нен жасалатын төлемдер ; 2) Қазақстан Республикасының Президент i, Қазақстан Республикасының Y к i мет i тағайындайтын мемлекетт i к сыйлықақылар, стипендиялар ; 3) спорт жарыстарында, байқауларда, конкурстарда жүлдел i орындар үш i н берілетін ақшалай наградалар ; 4) ұйым таратылған немесе жұмыс беруш i н i ң қызмет i тоқтатылған, қызметкерлерд i ң штат саны қысқартылған немесе қызметкер әскери қызметке шақырылған жағдайларда еңбек шарты бұзылған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасында белг i ленген мөлшерлерде төленет i н өтемдер ; 5) жұмыс беруш i н i ң қызметкерлерге пайдаланылмаған еңбек демалысы үш i н төлейт i н өтемдер i ; 6) Қазақстан Республикасының заңнамасында сәйкес жинақтаушы зейнетақы қорларына қызметкерлерд i ң м i ндетт i зейнетақы жарналары салық салу объектісі болып табылмайды
Дара кәс i пкерлер, жекеше нотариустар, адвокаттар үш i н, төлеуш i лерд i ң өздер i н қоса алғанда, қызметкерлер саны әлеуметт i к салық салу объект i с i болып табылады. Әлеуметтік салықтың ставкасы : - Қазақстан Республикасының резидент заңды тұлғалары, сондай-ақ қызметін Қазақстан Республикасында тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын резидент еместер 9 пайыз бойынша ; - Арнаулы салық режимдер i н қолданатындарды қоспағанда, дара кәс i пкерлер, жекеше нотариустар, адвокаттар өз i үш i н тиісті қаржы жылына арналған републикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есепт i к көрсетк i штің ек i еселенген мөлшерінде және әрб i р қызметкер үш i н айлық есепт i к көрсетк i штің б i р еселенген мөлшер i нде. Төлеушілер салық кезеңінде әлеуметт i к салықты есептеуді белг i ленген ставкаларды айқындалған салық салу объект i с i не қолдану арқылы жүрг i зеді. Арнаулы салық режим i н қолданатындарды қоспағанда, дара кәсіпкерлер, жекеше нотариустар, адвокаттар әлеуметт i к салықты есептеуді белг i ленген ставкаларды айқындалған әлеуметтік салық салу объектісіне қолдану арқылы жүргізеді. Әлеуметтік салықтың сомасы « Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы » Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес есептелген әлеуметтік аударымдар сомасына азайтылуға жатады.
Жеке табыс салығы мен әлеуметтік салық бойынша декларацияға қосымша жыл қорытындысы бойынша жасалады және есепті жылдың төртінші тоқсанының декларациясымен бірге табыс етіледі. Құрылымдық бөл i мшелер i бар төлеуш i лер құрылымдық бөлімше бойынша жеке табыс салығы мен әлеуметт i к салық бойынша декларацияны құрылымдық бөлімшенің орналасқан жері бойынша мемлекеттік кірістер органына табыс етеді.
Жер қойнауының пайдаланушылардың арнайы төлемдер мен салықтарының мазмұны мен қолдануы. Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тәртіппен жасалған жер қойнауын пайдалануға арналған кел i с i мшарттардың шеңберінде жер қойнауын пайдалану бойынша операцияларды жүргізген кезде жер қойнауын пайдаланушылар белгіленген барлық салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлейді. Жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдер i мен салықтары : 1) жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдер i н; а) қол қойылатын бонусты ; б) коммерциялық табу бонусын ; в) тарихи шығындарды өтеу бойынша төлемдерді ; 2) пайдалы қазбаларды өндіру салығы ; 3) үстеме пайда салығы.
Кен орындарын ( кен орындары тобын, кен орындарының бір бөлігін ) рентабельдігі төмен, қоюлығы жоғары, суланған, шағын дебетті және игерілген санатқа жатқызу тәртібін, олардың тізбесі мен салық салу тәртібін осы бөлімде белгіленген салықтар мен арнаулы төлемдер бөлігінде Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. Жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт шеңберінде жүзеге асырылатын қызмет бойынша салық және бюджетке төленет i н басқа да міндетт i төлемдер бойынша салық м i ндеттемелер i н есептеу, оларды төлеу жөн i ндег i міндеттемелер туындаған кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес жүргізілед i. Төлем көз i нен ұсталуға жататын, жер қойнауын пайдаланушы салық агенті ретінде әрекет ететін салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерге қатысты салық міндеттемелерін орындау оларды төлеу жөн i ндег i міндеттемелер туындаған кезде қолданылып жүрген Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес жүргізілед i. Жер қойнауын пайдаланушының т i ркелген төлемдер i бонустар болып табылады. Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған келісімшарттың түріне және талаптарына қарай жер қойнауын пайдаланушы үшін бонустың мынадай түрлері бар: 1) қол қойылатын бонус; 2) коммерциялық табу бонусы. Жер қойнауын пайдаланушының кел i с i мшарт аумағында жер қойнауын пайдалану құқығын сатып алу үш i н алған б i ржолғы т i ркелген төлем i қол қойылатын бонус болып табылады.
Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартты жасасқан жеке және заңды тұлғалар қол қойылатын бонус төлеушілер болып табылады. Қол қойылатын бонустың бастапқы мөлшері жер қойнауын пайдалануға жасалатын әрбір келісімшарт үшін мынадай мөлшерде жеке белгіленеді : 1) пайдалы қазбалардың бекітілген қорлары жоқ аумақта геологиялық барлау жүргізуге арналған келісімшарттар үшін : мұнай келісімшарттары үшін - тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 2800 еселенген мөлшері ; техногенд i к минералды құралымдарды әзірлеуге арналған келісімшарттарды қоспағанда, минералды шикізат өндіруге арналған келісімшарттар үшін - тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 280 еселенген мөлшері ; кең таралған пайдалы қазбалар, жерасты сулары мен емдік балшықтар жөніндегі келісімшарттар үшін - тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 40 еселенген мөлшері ;
2) өндіруге арналған келісімшарттар үшін : мұнай келісімшарттары үшін : егер қорлар бекітілмеген болса, – тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 3000 еселенген мөлшері ; егер қорлар бекітілген болса, – (Қ х 0,04%) + ( Қа х 0,01%) формуласы бойынша, бірақ тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген айлық есептік көрсеткіштің 3000 еселенген мөлшерінен кем емес, мұнда : Қ – А, В, Қ1 өнеркәсіптік санаттары бойынша Қазақстан Республикасының Пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссиясы бекіткен шикі мұнайдың, газ конденсатының немесе табиғи газдың жиынтық қорларының құны ; Қа – әлеуетті коммерциялық объектінің және Қ3 санатындағы болжамдық ресурстардың қорларын жедел есептеу үшін Қазақстан Республикасының Пайдалы қазбалар қорлары жөніндегі мемлекеттік комиссияның қорытындысында бекітілген және ( немесе ) назарға алынған Қ2 санатындағы алдын ала бағаланған қорларының жиынтық құны ;
Қол қойылатын бонус бюджетке мынадай тәртіппен : 1) белгіленген соманың елу проценті – салық төлеушіні Қазақстан Республикасының жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы заңнамасында белгіленген тәртіппен конкурс жеңімпазы деп жарияланған күннен бастап күнт i збел i к отыз күн ішінде ; 2) белгіленген соманың елу проценті – жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарт күшіне енген күннен бастап күнт i збел i к отыз күннен кешіктірілмей төленеді. Жер қойнауын пайдаланушы қол қойылатын бонус жөніндегі декларацияны орналасқан жер i бойынша мемлекеттік кірістер органына төлеу мерз i м i басталған айдан кей i нг i екінші айдың 15-не дей i н табыс етед i. Жер қойнауын пайдаланушы коммерциялық табу бонусын келісімшарт аумағындағы пайдалы қазбаларды әрбір коммерциялық табу үшін, оның ішінде бастапқыда белгіленген алынатын қорларды арттыруға алып келетін кен орындарына қосымша барлау жүргізу барысындағы табу үшін төлейді.
Жер қойнауын пайдаланушы пайдалы қазбаларды өнд i ру салығын Қазақстан Республикасының аумағында өнд i р i лет i н минералды шикізат, мұнай, жерасты сулары мен емдік балшықтың әрбір түр i бойынша жеке төлейді. Пайдалы қазбаларды өнд i ру салығы ақшалай нысанда төленеді. Жер қойнауын пайдалануға арналған кел i с i мшарт бойынша қызметт i жүзеге асыру барысында пайдалы қазбаларды өндіру салығын төлеудің ақшалай нысаны Қазақстан Республикасы Y к i мет i н i ң шеш i м i бойынша уәкілетті мемлекеттік орган мен жер қойнауын пайдаланушының арасында жасалатын қосымша кел i с i мде белг i ленген тәрт i ппен заттай нысанға ауыстырылуы мүмк i н. Жер қойнауын пайдалануға арналып жасалған әрбір жеке келісімшарт шеңберінде техногенд i к минералды құралымдардан пайдалы қазбалар алуды қоса алғанда, мұнайды, минералды шикізатты, жерасты сулары мен емдік балшықты өндіруді жүзеге асыратын жер қойнауын пайдаланушылар пайдалы қазбаларды өндіру салығын төлеушілер болып табылады.
Жер қойнауын пайдаланушының салық кезең i нде жер қойнауын пайдалануға арналған әрб i р жеке кел i с i мшарт бойынша таза табысының айқындалған шегер i мдер сомасының 25 процент i нен асатын бөл i гі салық базасы болып табылады. Таза табыс салық салынатын табыс пен корпоративтік табыс салығы арасындағы айырма рет i нде айқындалады. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен жүзеге асырылатын азайтуды ескере отырып, көзделген шегер i мдер арасындағы айырма рет i нде айқындалады. Тұрақты мекеме арқылы жер қойнауын пайдалану жөніндегі қызметті жүзеге асыратын резидент еместер үшін таза табыс осы жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшартқа байланысты тұрақты мекеменің таза табысына есептелген салықтың сомасына азайтылады. Үстеме пайда салығы салық кезеңінен кейінгі жылдың 15-ші сәуірінен кешіктірілмей төленеді. Жер қойнауын пайдаланушы үстеме пайда салығы жөніндегі декларацияны орналасқан жері бойынша мемлекеттік кірістер органына салық кезең i нен кей i нг i жылдың 10-шы сәуірінен кешіктірмей табыс етеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Мэнкью Грегори Н., Тейлор Марк П. Экономикс, 4-халықаралық басылым. Алматы: Ұлттық аударма бюросы, 2018.-848 б. 2. Гриффин Р. Менеджмент. 12-басылым. Алматы: « Ұлттық аударма бюросы » қоғамдық қоры, 2018.-768 б. 3. Сұлтанова Б.Б. Салық есебі : Оқу құралы - Алматы: Экономика,2014-210 б. Крамаренко Т.Н., Қомбарова А.М. « Салық және салық салу». Оқулық. Астана: Фолиант, 2015ж.520 б. Мамутова К.К « Салық және салық салу» пәні бойынша электронды оқу құралы. Шымкент. 2015 ж. - 220 б. Мамутова К.К. « Салық және салық салу» пәнінен лекциялар кешені, Шымкент:2017ж. -225б.
