Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Жоспар Арифметикалық және гармониялық орташа индекстер. Көрсеткіштердің орташа деңгейінің динамикасын индекстік әдіспен талдау. Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Орташа индекстер – агрегатты индекстердің өзгерген түрі болып табылады. Агрегатты индекстерді орташа индекстерге түрлендіру жеке индекстер бойынша есептелген көрсеткіштер арқылы жүргізіледі. Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Мысалы, өнімнің физикалық көлемінің агрегатты индексін орташа индекске түрлендіру үшін i q =, формуласынан белгісіз = тауып, одан шыққан көрсеткішті бөлшектің алымына жазамыз: Алматы 2014 Жолаева Р.А.
яғни өткен мерзімдегі жалпы шығынды жеке индекске көбейту арқылы агрегатты индексті арифметикалық орташа индекске түрлендірдік. Ал бағаның жалпы индексін гармониялық орташа индекске түрлендіру үшін i p =, Формуласынан белгісіз = тауып, Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Одан шыққан көрсеткішті бөлшектің бөліміне жазамыз: , осылайша есепті мерзімдегі тауар айналымын жеке индекске бөлу арқылы агрегатты индексті гармониялық орташа индекске түрлендірдік. Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Бірдей өнім өндіретін екі кәсіпорын бойынша мынадай мәліметтер берілген: Алматы 2014 Жолаева Р.А. кәсіпорын № Базалық кезең Есепті кезең Өндірілген өнім көлемі, дана Бір дана өнімнің бағасы, теңге Өндірілген өнім көлемі, дана Бір дана өнімнің бағасы, теңге 1 4000 55 2900 58 2 1000 65 4200 61 кәсіпорын № Базалық кезең Есепті кезең Өндірілген өнім көлемі, дана Бір дана өнімнің бағасы, теңге Өндірілген өнім көлемі, дана Бір дана өнімнің бағасы, теңге 1 4000 55 2900 58 2 1000 65 4200 61
= ; (1) = ; (2) i p = (1) i p = ; (2) Алматы 2014 Жолаева Р.А.
= = Ал бағаның жалпы индексін гармониялық орташа индекстің формуласы бойынша есептейміз: = Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Осылайша, зерттеу обьектісі болып көлемдік жағы алынатын болса арифметикалық орташа индекс, ал сапалық жағы алынатын болса гармониялық орташа индекс қолданылады. Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Индекстер орташа шамалардың өзгерістерін талдауға мүмкіндік береді. Орташа көрсеткіштердің деңгейінің динамикасының индекстері әртүрлі сапалық көрсеткіштер бойынша есептеледі. Мысалы, орташа бағаның динамикасын және оған әсер ететін факторлардың ықпалын анықтау үшін өзгермелі құрамды, тұрақты құрамды және құрылымның өзгеру индекстерін есептейді: Алматы 2014 Жолаева Р.А.
А ) өзгермелі құрамды индекс – бұл индексті есептеу үшін, көрсеткіштің есепті мерзімдегі орташа шамасын базалық мерзімдегі орташа шамаға бөледі: = =, өзгермелі құрамды индексті тұрақты құрамды және құрылымның өзгеру индекстеріне бөледі. Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Б) тұрақты құрамды индексті есептеу үшін, көрсеткіштің есепті мерзімдегі орташа шамасын шартты орташа шамаға бөледі: = =, Бұл индекс әрбір кәсіпорындағы өнім бағасының өзгеруіне байланысты орташа бағаның қанша есеге ( пайызға ) көбейгенін немесе азайғанын көрсетеді. Алматы 2014 Жолаева Р.А.
В ) құрылымның өзгеру индексін есептеу үшін шартты орташа шаманы базалық мерзімдегі орташа шамаға бөледі: = =, Бұл индекс әрбір өнім құрылымының өзгеруіне байланысты орташа бағаның қанша есеге ( пайызға ) көбейгенін немесе азайғанын көрсетеді. Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Берілген индекстердің негізінде орташа бағаның жалпы абсолютті өзгеруін және факторлар әсерінен өзгеруін есептеуге болады. Орташа бағаның жалпы абсолютті өзгеруі: p= - =, Алматы 2014 Жолаева Р.А.
C оны ң ішінде факторлар әсерінен өзгеруі: А ) әрбір кәсіпорындағы өнім бағасының өзгеруіне байланысты : = - =, Б) өнім құрылымының өзгеруіне байланысты орташа : = - = Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Абсолютті өзгерулердің өзара байланысы : p =, Орташа индекстердің өзара байланысы : =, Алматы 2014 Жолаева Р.А.
Кәсіпорындардың өндірген өнімдерінің көлемі мен бағасы Алматы 2014 Жолаева Р.А. кәсіпорын № 1- тоқсан 2 - тоқсан Сатудан түскен түсім, мың теңге өнім көлемі, дана өнімнің бағасы, теңге өнім көлемі, дана өнімнің бағасы, теңге 1- тоқсан 2 - тоқсан шартты А 1 1219 4,40 1888 4,0 5363,6 7552,0 8307,2 2 1100 4,10 1500 4,0 4510,0 6000,0 6150,0 Барлығы - - кәсіпорын № 1- тоқсан 2 - тоқсан Сатудан түскен түсім, мың теңге өнім көлемі, дана өнімнің бағасы, теңге өнім көлемі, дана өнімнің бағасы, теңге 1- тоқсан 2 - тоқсан шартты А 1 1219 4,40 1888 4,0 5363,6 7552,0 8307,2 2 1100 4,10 1500 4,0 4510,0 6000,0 6150,0 Барлығы - -
Арифметикалық және гармониялық орташа индекстер. Көрсеткіштердің орташа деңгейінің динамикасын индекстік әдіспен талдау Алматы 2014 Жолаева Р.А.
